Moje rozważania na temat dojrzałości szkolnej rozpocznę od przybliżenia jej definicji. Tak więc dojrzałość szkolna według I. Dudzińskiej określana jest ogólnie jako poziom wszechstronnego rozwoju dziecka, który pozwala mu rozpocząć naukę szkolną i bez trudności sprostać wynikającym z tego faktu obowiązkom. Natomiast według M. Żebrowskiej przez dojrzałość szkolną rozumie się ten moment w rozwoju dziecka, kiedy jest już one zdolne sprostać wymaganiom szkoły, a więc- moment równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka.
Z obu sformułowań wynika, iż dojrzałość szkolna zależna jest od dwóch elementów:
- ogólnego rozwoju dziecka,
- wymagań, jakie postawi przed nim szkoła.
Obecnie dzieciom rozpoczynającym naukę szkolną stawia się określone wymagania w zakresie dojrzałości fizycznej, społecznej i umysłowej, oraz przyswojenia elementarnej umiejętności czytania. Czynniki te są od siebie zależne i wzajemnie warunkujące się.
Osiąganie dojrzałości szkolnej, to jest fizycznej, emocjonalno – społecznej i umysłowej, to długi i powolny proces, który dokonuje się w całokształcie czynności nauczyciela przedszkola, zmierzających do wyzwalania różnorodnej aktywności dzieci. Dobra i wszechstronna realizacja programu we wszystkich grupach przedszkolnych powinna zapewnić każdemu dziecku dobre przygotowanie do szkoły. Jednak praca wychowawcza nauczyciela przedszkola nie jest jedynym czynnikiem wpływającym na rozwój dziecka. O jego możliwościach decydują także w znacznym stopniu takie czynniki jak: stan zdrowia, warunki życia w rodzinie, kultura wychowawcza domu i sposób zaspokajania potrzeb dziecka, stwarzanie mu sytuacji wyzwalających aktywność i motywację do różnorodnego działania oraz kontakty społeczne, jakie nawiązuje.
Obecnie jako najważniejsze kryteria dojrzałości szkolnej wymienia się:
- poziom myślenia,
- działalność celową,
- poczucie obowiązku wobec zadań,
- koncentrację uwagi,
- wytrwałość,
- współdziałanie społeczne,
- umiejętność wykonywania działań zbiorowo,
- rozumienie symboli.
Dojrzałość szkolna dzieci z wadą słuchu, tak samo jak u dzieci słyszących, zależy od poziomu rozwoju psychofizycznego i wpływów środowiska rodzinnego i rówieśniczego. Jednakże największy wpływ na osiągnięcie dojrzałości szkolnej przez głuche dziecko ma wychowanie przedszkolne. W przedszkolu dla dzieci głuchych, podobnie jak u słyszących metodą pracy jest zabawa. Organizuje się zajęcia, podczas których realizuje się te same treści programowe, to jest:
- wychowanie zdrowotne,
- wychowanie moralno – społeczne,
- wychowanie umysłowe,
- wychowanie estetyczne.
Jednak u głuchych, dodatkowo organizuje się zajęcia pod kątem przydatności rewalidacyjnej, wykorzystuje się naturalną potrzebę aktywności dla rozwijania sfery poznawczej, osobowościowej i kształcenia mowy. Rola przedszkola w życiu dziecka głuchego jest szczególnie istotna, gdyż przedszkole często jest dla niego jedynym miejscem, w którym występują sytuacje ułatwiające nawiązanie kontaktu, porozumienia się z rówieśnikami, wspólnej z nimi zabawy, przyswajania wiadomości. Przedszkole wyzwala dziecko niesłyszące z izolacji, usamodzielnia je, stwarza możliwość lepszego, pełniejszego rozwoju osobowości.
Obecnie w Polsce istnieje kilka form opieki nad dzieckiem głuchym w wieku przedszkolnym. Pierwszą z nich jest przedszkole specjalne. Wychowankami przedszkola specjalnego dla dzieci głuchych bądź z niedosłuchem zajmuje się odpowiednio wykwalifikowana kadra, wyposażona w aparaturę korekcyjną. Zapewnia ona dzieciom możliwie najkorzystniejsze warunki pracy kompensacyjnej, korekcyjnej i usprawniającej, celem najlepszego przygotowania ich do nauki szkolnej. W przedszkolu specjalnym dla dzieci głuchych organizowana jest na najwyższym poziomie praca nad wychowaniem słuchowym, rozwijaniem mowy i zmniejszaniem opóźnień rozwojowych wychowanków. W tego typu placówkach znaleźć się powinny głównie dzieci rodziców niesłyszących, ponieważ ich środowisko domowe nie stymuluje i nie może kontrolować poprawności wypowiadania się. Przedszkola specjalne często są połączone z internatem, w którym mieszka większość wychowanków. Stanowi to pewien problem oderwania małego dziecka od środowiska rodzinnego, co może zaburzać jego sferę emocjonalną i powodować uczucie zagrożenia. Jednak pracownicy przedszkoli w celu utrzymania więzi rodzinnych swoich wychowanków organizują sobotnio- niedzielne wyjazdy podopiecznych do domu, oraz wszelkiego rodzaju imprezy szkolne, na które zapraszane są rodziny, takie jak: Dzień Matki, Dzień Dziecka, Mikołajki, festyny i inne. Kolejną formą opieki nad dzieckiem głuchym jest umieszczenie go w specjalnej grupie przedszkolnej organizowanej w przedszkolu masowym. Celem organizowania takich grup jest zapewnienie opieki sześcioletnim dzieciom z wadą słuchu, które dotychczas nie były objęte żadną forma opieki, bądź też opieka ta była niewystarczająca. Podczas rocznego pobytu w grupie przedszkolnej dziecko powinno przyswoić sobie nakreślony programem zasób wiadomości i umiejętności niezbędnych do sprostania przyszłym zadaniom szkolnym. Grupa przedszkolna dzieci z wadą słuchu w przedszkolu masowym ma wyodrębnione pomieszczenie wyposażone w miarę możliwości w aparaty korekcyjne. Część zajęć organizowana jest wspólnie z dziećmi słyszącymi, są to najczęściej wycieczki, zabawy ruchowe, konstrukcyjne i inne. W czasie takich zajęć dzieci nawiązują ze sobą kontakty społeczne, co jest dla nich motywacją do posługiwania się mową ustną. Umieszczenie dziecka głuchego w przedszkolu integracyjnym to kolejna forma objęcia go opieką. Dziecko takie, przebywając w przedszkolu masowym, w jednej grupie z dziećmi słyszącymi uczy się nawiązywania kontaktów z nimi. Dzieje się to w okresie, gdy dziecko z wadą słuchu nie zdaje sobie jeszcze sprawy z własnej odrębności, a trudności w kontaktowaniu się mową ustną mniej przeszkadzają w czasie wspólnych zabawa niż ma to miejsce w okresie późniejszym. Przedszkole staje się ważną szkołą życia i współżycia. Pobyt dziecka niesłyszącego w przedszkolu masowym wymaga jednak ścisłych kontaktów domu z przedszkolem oraz opieki i pomocy dziecku ze strony rodziców. Konieczne jest również zorientowanie personelu przedszkola w zakresie ograniczeń i możliwości rozwojowych wychowanka z wadą słuchu.
Podsumowując stwierdzić należy, iż podjęcie jakiejkolwiek formy wychowania przedszkolnego jest niezbędne dla dziecka z wadą słuchu. Przedszkole, obok szeregu funkcji opiekuńczo- wychowawczych, takich jak zapewnienie opieki nad zdrowiem, bezpieczeństwem i prawidłowym rozwojem dzieci, spełnia ważne funkcje pedagogiczne polegające na przygotowaniu dzieci do podjęcia nauki szkolnej. Dzięki nim następuje kształcenie procesów poznawczych, sprawności ruchowej, przyswajanie elementarnych pojęć matematycznych, zaznajamianie dzieci z otoczeniem społecznym i uczenie społecznego współżycia w grupie. Programy nauczania zakładają posiadanie przez dziecko szeregu wiadomości i umiejętności, które będą podstawą pracy szkolnej. Brak odpowiedniego przygotowania pociąga za sobą trudności w nauce, niepowodzenia, nieprzystosowanie. Dlatego też tak dużą wagę przywiązuje się obecnie do właściwej organizacji opieki przedszkolnej i obejmowania wszystkich dzieci w wieku poprzedzającym pójście do szkoły.
Bibliografia:
- Dubczyńska M., Powodzenie szkolne w klasie I dzieci niedosłyszących.WSiP, Warszawa 1991.
- Dudzińska I., Wychowanie i nauczanie w przedszkolu.WSiP, Warszawa 1983.
- Eckert U., Przygotowanie dziecka z wadą słuchu do nauki szkolnej.WSiP, Warszawa 1986.
- Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży.PWN, Warszawa 1977.