Blog

DOSKONALENIE DYKCJI

Od lat toczą się wśród naukowców spory o to, czym ludzie różnią się od zwierząt. Jedni mówią o myśleniu abstrakcyjnym, inni o samoświadomości, a jeszcze inni o mowie. Co prawda zwierzęta także porozumiewają się ze sobą, ale to u ludzi szczególną rolę odgrywa mowa, gdyż jest ona najbardziej złożonym środkiem komunikacji. Za pomocą mowy przekazujemy sobie informacje oraz wyrażamy stosunek emocjonalny do otoczenia. Jednak bardzo często to, co mówimy, jest zakłócane przez to, jak to robimy. Oczywiście mowa jest środkiem werbalnym, jednak niewerbalne sygnały wysyłane przez człowieka są tak bardzo powiązane z mową, iż śmiało można powiedzieć, że stanowią jej dopełnienie. Język, mowa są bardzo istotnymi składnikami tożsamości każdego narodu i trzeba je szanować. Trzeba mówić nie tylko z sensem, lecz także poprawnie pod względem gramatyki i wymowy. Poprawnością mówienia zajmuje się nauka wymowy, czy też jak mówią niektórzy, nauka dykcji.

Dykcja to wymowa, sposób wymawiania, czyli łączenia głosek w słowa i słów w zdania. Dykcja opiera się na znajomości norm i zasad kultury słowa oraz sprawności artykulacyjnej. To właśnie prawidłowa artykulacja warunkuje czystą i wyraźną wymowę, chociaż można prawidłowo wypowiadać poszczególne głoski, ale mieć złą dykcję. Ponieważ za poprawność dykcji odpowiadają także inne czynniki.

O poprawnej dykcji lub jej braku decydują między innymi:

  • budowa i fizjologia oraz naturalne możliwości aparatu mowy;
  • stan zdrowia, właściwe funkcjonowanie układu mięśniowego i oddechowego;
  • dobry słuch;
  • dyspozycje psychofizyczne;
  • postawa ciała i związany z nią prawidłowy sposób oddychania podczas mówienia;

Zaś na poprawność dykcji wpływają:

  • elastyczność i sprawność motoryczna narządów artykulacyjnych ( głównie języka, żuchwy, warg oraz podniebienia miękkiego);
  • precyzyjna artykulacja, czyli dokładne ruchy i układy narządów mowy konieczne do wyartykułowania poszczególnych głosek;
  • sprawna, precyzyjna wymowa szeregów głoskowych;
  • swobodna wymowa trudnych grup spółgłoskowych, ciągów słownych;
  • nośność głosu, jego słyszalność i melodyjność;
  • właściwe posługiwanie się środkami ekspresji np. siłą głosu, wysokością głosu, barwą głosu;
  • prawidłowe akcentowanie;
  • poprawne frazowanie;
  • stosowanie pauz;
  • wymowa zgodna z ogólnokrajowymi normami wymowy.

Wyrazista dykcja to mówienie w sposób, który przyciąga i utrzymuje uwagę słuchacza. Zapewnia właściwe odebranie tego, co chcemy mu przekazać za pomocą słów. Wymowa taka jest pełna ekspresji i nie budzi wątpliwości co do przedstawianych treści, opinii i przekonań. Wyrazistość dykcji wiąże się również z osobowością i predyspozycjami psychicznymi człowieka.

PODSTAWOWYM CELEM MÓWIENIA JEST BYĆ ROZUMIANYM – ĆWICZENIA DOSKONALĄCE DYKCJĘ

Przyczyny niewyraźnej wymowy, pomijając oczywiście wady wymagające korekty logopedy, wynikają przede wszystkim z niedbałości mówienia ( tj. mówimy zbyt szybko, połykamy końcówki, mówimy na bezdechu – przy braku powietrza głos traci dźwięczność ), ze słabej ruchliwości dolnej szczęki, czy też małej sprawności języka i warg.
Wszystkie wady wymowy powinno starać się wyeliminować, stosując różnorodne ćwiczenia, by na ile to możliwe, poprawić jakość swojego mówienia.
Przy wykonywaniu ćwiczeń trzeba mieć świadomość, że „mówi całe ciało”, a nie tylko mózg. Po każdym ćwiczeniu głosowym należy rozluźnić wszystkie mięśnie, które muszą odpocząć. Ćwiczenia głosowe powinny być poprzedzone ćwiczeniami rozgrzewającymi i rozciągającymi ciało.
Jeżeli chcemy mówić sprawnie, poprawniej i wyraziściej, musimy doprowadzić do jak największej sprawności całego aparatu głosowego, a więc i narządów artykulacyjnych, które są również narządami motorycznymi. Warto pamiętać o zasadzie, że im sprawniejsze ciało, tym sprawniejsze mówienie.
Należy pamiętać, że nauka wymowy jest sprawą indywidualną. Przed ćwiczeniami należy się odprężyć, skoncentrować na sobie, swoim ciele i nad tym, nad czym za chwilę będziemy pracować. Ćwiczenia wykonuje się przed jedzeniem lub dwie godziny po jedzeniu. Bezpośrednio po jedzeniu praca narządów oddechowych jest utrudniona.

Ćwiczenie relaksujące.
Ćwiczenie to należy wykonywać w dobrze przewietrzonym i cichym pomieszczeniu lub np. latem – na łące czy w lesie. Ćwiczyć może równocześnie kilka osób.

Ćwiczenia oddechowe i rozluźniające.
Ćwiczenia oddechowe należy wykonywać systematycznie raz lub dwa razy dziennie przez około 10 do 15 minut, rano i wieczorem. Po każdym ćwiczeniu konieczny jest krótki odpoczynek. Mięśnie szyi, rąk i tułowia powinny być rozluźnione. Oddychanie ma bardzo istotny wpływ na poprawne mówienie i prawidłowy rozwój aparatu artykulacyjnego. Bez umiejętnego, pełnego, swobodnego i kontrolowanego oddychania nie jest możliwe dobre mówieni, przemawianie, czy dyskusja.

Ćwiczenia oddechowe mają na celu:

  • wykształcenie prawidłowego toru oddechowego;
  • pogłębienie wdechu i wydłużenie fazy wydechowej;
  • uelastycznienie mięśni przepony;
  • zapobieganie niepożądanym zjawiskom, takim jak: mówienie na wdechu, arytmia oddechowa, zaburzenia pomiędzy rytmem oddychania a strukturą wypowiedzi;
  • mówienie wyłącznie na wydechu, bez przydechów;
  • umiejętność dostosowania długości wydechu do czasu trwania wypowiedzi ( mówienie fraza )

 

Ćwiczenia głosowe.
Ćwiczenia głosowe wprowadza się po opanowaniu ćwiczeń oddechowych oraz ćwiczeń narządów mowy ( języka, warg, szczęki dolnej, czyli żuchwy i podniebienia miękkiego ), a także ćwiczeń usprawniających ogólną motorykę ciała.

Łamańce językowe.
Łamańce językowe w ciekawy sposób uzupełniają ćwiczenia poprawnej wymowy. Sprawiają przy okazji dużo radości i uciechy. Każdy z nas słyszał kiedyś trudne zdania do wypowiedzenia, łamańce językowe czy lingwołamki. Takie nagromadzenie trudności artykulacyjnych, że „język można sobie połamać”. Do trudniejszych ćwiczeń przystępujemy zawsze po rozgrzaniu aparatu artykulacyjnego i ćwiczeń oddechowych.

Poezje dykcyjne.
Poezja dykcyjna to wiersze i wierszyki, czasami nieco dłuższe niż łamańce językowe. Często bywają nieskładne w formie i treści, najczęściej wydają się niepoważne, ale są bardzo pomocne w nauce poprawnej artykulacji, sprawiają poza trudnościami dużo radości i są doskonałymi ćwiczeniami dykcyjnymi.

Pełny zestaw ćwiczeń doskonalących dykcję dostępny w książce Oczkoś M.: Sztuka poprawnej wymowy czyli o bełkotaniu i faflunieniu. Wydawnictwo RM, Warszawa 2007.

 

Bibliografia:

  • Kuziak M.: Jak mówić, rozmawiać, przemawiać? Wydawnictwo Park, Bielsko – Biała 2005.
  • Oczkoś M.: Sztuka poprawnej wymowy czyli o bełkotaniu i faflunieniu. Wydawnictwo RM, Warszawa 2007.
  • Toczyska B.: Elementarne ćwiczenia dykcji. Gdańsk 2000.
  • http://www.easyvoice.pl/czytelnia/kultura-zywego-slowa/169/dykcja z dn. 16. 10. 2014.
Shopping Cart