Kinezjologia edukacyjna C.D.

Kinezjologia Edukacyjna skierowana jest do:

• Dzieci:

• z deficytami uwagi (lęk, agresja)
• ze specyficznymi trudnościami w nauce (dysleksja, dysgrafia itp.)
• o specyficznych potrzebach edukacyjnych (upośledzenie umysłowe, autyzm, zespół Downa)
• z mózgowym porażeniem dziecięcym
• z zaburzeniami sfery motywacyjnej

• Młodzieży i dorosłych:

• z trudnościami w podejmowaniu decyzji oraz określaniu celów życiowych
• poprawa funkcjonowania umysłu (pamięć, koncentracja)
• terapia stresu (egzaminy, klasówki, rozmowy kwalifikacyjne)
• poprawa koordynacji i percepcji otoczenia (egzaminy wymagające sprawności postrzegania i koordynacji np.: na prawo jazdy)

Podstawową metodą Kinezjologii jest Gimnastyka Mózgu. Program „Gimnastyki mózgu” jest przyjęty i rozwija się w trzydziestu krajach, a w dwudziestu z nich, m.in.
w: USA, Kanadzie, Niemczech, Anglii, Australii, Szwajcarii, jest włączony do programu w szkołach państwowych i prywatnych. W Polsce po raz pierwszy „Gimnastyka Mózgu” przedstawiona została w 1993 r. i od tej pory interesują się nią różni specjaliści, a także rodzice. Opiera się na stosowaniu ukierunkowanych ćwiczeń ruchowych, które mają na celu pobudzić różne obszary mózgu . Ćwiczenia te, to przede wszystkim ćwiczenia koordynacji ruchowej całego ciała, koordynacji ruchowo-wzrokowej oraz koordynacji pracy zmysłu wzroku, słuchu, czucia proprioceptywnego, równowagi, z obszarami planowania ruchowego w korze mózgowej, czucia przestrzeni, myślenia i przewidywania. Ćwiczenia te integrują cały mózg do pracy (Hannaford, 1995).

Metoda stosowana jest w pracy z dziećmi o nieharmonijnym rozwoju, z trudnościami w uczeniu się, zaburzeniami emocjonalnymi, zaburzeniami koncentracji uwagi lub brakiem motywacji do nauki. Z dziećmi które nie radzą sobie z trudnościami, mają niską samoocenę,
a brak sukcesów wpływa negatywnie na ich poczucie własnej wartości
Ćwiczenia te Gail i Paul Dennisonowie podzielili na 4 grupy.
Pierwsza grupa ćwiczeń to ćwiczenia lateralne, które maja za zadanie zwiększyć ilość połączeń nerwowych pomiędzy lewą i prawą półkulą mózgową, a tym samym wzmocnić ciało modzelowate, które łączy te dwie części mózgu. Sprzyja to lepszej integracji myśli, ruchu, koordynacji. Ćwiczenia te w efekcie ułatwiają proces czytania, pisania, głoskowania, koordynację całego ciała, a wiec dziecko jest sprawniejsze, lepiej gra w piłkę i lepiej wykonuje różne czynności. Polepsza koordynacje kończyn górnych, wpływa pozytywnie na proces lateralizacji. Ćwiczenia te maja za zadanie polepszenie przejścia linii środka utworzonej przez prawa i lewą półkulę mózgową.
Druga grupa ćwiczeń, to ćwiczenia uaktywniające połączenia nerwowe pomiędzy przednią częścią mózgu (płatami czołowymi) a tylną częścią mózgu (płatami potylicznymi, móżdżkiem a pniem mózgu) wzrost połączeń nerwowych pomiędzy tymi strukturami daje polepszenie koncentracji i Supienie uwagi dziecka, także zwiększenie możliwości planowania, myślenia abstrakcyjnego. Dziecko podczas tych ćwiczeń odpręża się i rozluźnia, co zwiększa jego możliwości w myśleniu, przewidywaniu i koncentracji na stawianym zadaniu.
Trzecia grupa ćwiczeń to ćwiczenia energetyzujące. Ćwiczenia te mają na celu zabezpieczyć i stabilizować prędkość i intensywność przebiegu procesów nerwowych miedzy komórkami nerwowymi. Wpływają również na wzrost połączeń pomiędzy strukturami układu limbicznego, który kieruje naszymi emocjami a korą mózgową- siedliskiem naszej świadomości i racjonalności. Wzrost połączeń nerwowych pomiędzy tymi strukturami mózgu umożliwia lepsze uświadomienie swoich emocji, większe panowanie nad nimi, zwiększenie wewnętrznego spokoju. Zachowanie dziecka staje się bardziej racjonalne, a mniej emocjonalne.
Czwarta grupa ćwiczeń to ćwiczenia pogłębione; celem tych ćwiczeń jest zwiększyć pozytywne nastawienie, zmniejszyć stres. Stabilizują one i rytmizują procesy nerwowe, które prowadzą do wewnętrznego uspokojenia.

Ćwiczenia gimnastyki mózgu usprawniają:

• Pamięć krótko i długotrwałą
• Koncentrację i zdolności skupienia uwagi
• Koordynacje ruchową
• Funkcje grafomotoryczne: kaligrafia, krzywe pismo
• Proces pisania i czytania (pisania twórczego)
• Spostrzeganie wzrokowe, umiejętność różnicowania i rozumienia symboli, koordynację wzrokowo-ruchową
• Proces myślenia: umiejętność formułowania myśli, abstrakcyjne myślenie
• Rozumienie ze słuchu, pisanie ze słuchu, umiejętność wykonywania poleceń
• Wymowę oraz wpływają na zdolność poprawnego formowania myśli, abstrakcyjne myślenie
• Zdolności matematyczne (tabliczka mnożenia, zapamiętywanie cyfr, rachunki)
• Umiejętność adekwatnego komunikowania się ze sobą i otoczeniem
• Pełniejsze rozumienie sytuacji społecznych i rozwiązywanie problemów.

Oprócz ćwiczeń, ważnym elementem terapii metodą Dennisona jest picie niegazowanej wody, która istotnie wpływa na uzyskiwane efekty. Dzieje się tak, ponieważ woda zapewnia optymalny transport tlenu dla układu nerwowego i stymuluje budowanie połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi. Ma więc znaczenie dla prawidłowego
i sprawnego przebiegu reakcji w mózgu i w całym systemie nerwowym, a co za tym idzie, dla właściwej koordynacji ruchów i myśli.
Przy opracowaniu swojej metody oparli się oni na prowadzonych przez dwadzieścia lat badaniach klinicznych, w których skupili się przede wszystkim na przyczynach i leczeniu trudności w uczeniu się. Celem tych badań było odkrycie zależności między możliwościami umysłowymi dziecka i osiągnięciami w nauce a jego rozwojem fizycznym, sprawnością ruchową i opanowaniem języka. Ruch, który wykonuje ciało, jest podstawą procesów życiowych, w tym także umysłowych, czyli uczenia się. Opracowane przez Dennisonów ćwiczenia poprawiają konkretne sprawności umysłowe, takie jak: pisanie i czytanie, a sposób uczenia czynią bardziej efektywnym.

Maria Opatowiecka (Polskie Stowarzyszenie Kinezjologów) uważa, że ćwiczenia te „usprawniają ciało, aktywizują system nerwowy, rozładowują napięcie wywołane stresem, podnoszą energię. Jednym słowem – sprawiają, że następuje ogólna poprawa funkcjonowania dziecka w jego otoczeniu. Kinezjologia Edukacyjna »rozprawia się« z obiegową opinią, że uczenie się, myślenie, rozumowanie to wyłącznie sprawa mózgu”.
Mózg ludzki składa się z dwóch półkul: prawej (artystycznej) i lewej (logicznej). Półkula prawa odpowiada za globalne przekazywanie informacji, pamięć długotrwałą, marzenia i zachwyt. Półkula lewa odpowiada za dostrzeganie szczegółów, analizę, czas przyszły i rozumienie. Półkule mózgowe powiązane są ze sobą spoidłem wielkim, czyli ciałem modzelowatym. Im bardziej obie półkule są aktywne, tym więcej tworzy się połączeń i szybciej są przetwarzane informacje. Dla prawidłowego funkcjonowania we wszystkich zakresach życia człowiek powinien wykorzystywać obie półkule mózgowe. Ćwiczenia Dennisona pobudzają określone części mózgu i stymulują jego pracę oraz integrują połączenia nerwowe w obu półkulach. Wykorzystując dziecięce zamiłowanie do ruchu w połączeniu z odpowiednio dobranymi ćwiczeniami, można dziecku także ułatwić komunikowanie, usprawnić pracę zmysłów, zwiększyć motywację do nauki i wzmocnić poczucie własnej wartości.

Przez zaangażowanie w pracy większej liczby struktur mózgu można wpływać na zwiększenie jego plastyczności. Zmiany plastyczne to trwałe przekształcenia funkcjonalne w komórkach nerwowych w wynik działania określonych bodźców. Podłożem plastyczności są morfologiczne zmiany synaptyczne. W procesie uczenia następuje wzmocnienie i reorganizacja połączeń pomiędzy konkretnymi neuronami i w konsekwencji powstaje zmiana plastyczna – ślad (engram) pamięci. Według L. Sadowskiej w wyniku uczenia się następuje zmiana w sile połączeń synaptycznych między zespołami neuronów zaangażowanych w tworzenie śladu pamięciowego przez zwiększenie liczby synaps oraz zwiększenie sprawności działania już istniejących. Przejawy plastyczności centralnego układu nerwowego dotyczą formowania się i zwielokrotniania nowych połączeń synaptycznych pomiędzy komórkami nerwowymi. Neurony (komórki nerwowe) są wyspecjalizowanymi komórkami, które posiadają zdolność przewodzenia informacji w postaci impulsów bioelektrycznych od jednego neuronu do drugiego poprzez ich połączenia zwane synapsami. Połączenia między neuronami powstają dzięki wielokrotnemu powtarzaniu tych samych ćwiczeń. W procesie uczenia się następuje wzmocnienie i reorganizacja połączeń pomiędzy konkretnymi neuronami w odpowiedzi na specyficzne bodźce. Dla dzieci, które podjęły naukę, te procesy są bardzo ważne, gdyż ułatwiają przyswajanie nowego materiału szkolnego.

Zdaniem wielu naukowców, uczenie się i myślenie to w rzeczywistości proces tworzenia sieci komórek nerwowych. Uczenie się przyjmuje w centralnym układzie nerwowym formę komunikacji między neuronami za pomocą przekazu neurotransmiterów. Ruch fizyczny, zwłaszcza w postaci ruchów skoordynowanych, pobudza wytwarzanie neurotrofin produkowanych przez ciało komórki nerwowej. Wyróżniamy neurotrofiny A i B pobudzające wzrost, zakończeń nerwowych w postaci dendrytów i neurytów. Przy pomocy tych zakończeń komórka nerwowa kontaktuje się z inną komórką. W miarę pobudzania komórek nerwowych do pracy wzmacnia się nowe połączenie między neuronowe i tym samym tworzy Się nowa droga nerwowa. Na mechanizm tworzenia sieci połączeń synaptycznych zwrócił uwagę D. Hebb w swojej teorii dotyczącej pamięci. Przechodzenie śladu nietrwałego pamięci w ślad trwały Hebb wyjaśnia rozwojem połączeń synaptycznych w komórkach nerwowych. Ślad trwały w pamięci powstaje dzięki wielokrotnemu pobudzaniu komórki, co prowadzi do tworzenia trwałych zmian w jej strukturze: Im większe zmiany zachodzą w synapsach, tym szybciej dochodzi do powstania zespołu
neuronalnego, a więc trwałego śladu pamięciowego. Za Hebbem poglądy te rozwijał J. Eccles , który wskazuje, że większość komórek nerwowych w nowej korze
oraz hipokampie jest połączonych ze sobą poprzez połączenia dendrytyczne.

Bibliografia:

• E. Dzionek, M. Gmosińska, A. Kościelniak, M. Szwajkajzer, Kinezjologia edukacyjna, Wyd. „Impuls”, Kraków 2012,
• M. Opatowiecka, Kinezjologia Edukacyjna Paula Dennisona, „Remedium” 1998, nr 10.
• C. Grzywiak, Kinezjologia edukacyjna. Metody wspomagania rozwoju i terapii psychomotorycznej, Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000