Koordynacja bilateralna to umiejętność dzięki, której obie strony ciała mogą współpracować. Ćwiczenia , które usprawniają koordynację bilateralną rozwijają manipulowanie przedmiotami podczas codziennych czynności oraz pisania. Podczas rozwoju prowadzi to do ustalenia ręki dominującej ok. 4-6 roku życia . Jeśli dziecko ma słabą stabilizację posturalną wykorzystuje jedną rękę do utrzymania postawy , zamiast do manipulowania przedmiotami i jest to jeden z problemów z koordynacją bilateralną. Niedojrzały układ nerwowy również ma wpływ na rozwijanie koordynacji bilateralnej.
Koordynację bilateralną możemy podzielić na :
• symetryczną – obie ręce wykonują ten sam ruch, np. łapanie dużej piłki;
• naprzemienną – obie ręce wykonują ten sam ruch naprzemiennie , np. pływanie kraulem;
• asymetryczną – każda ręka robi co innego , np. nawlekanie koralików, używanie sztućców.
Skoordynowane czynności wykonywane obiema rękami są ważne by doskonalić procesy zachodzące w mózgu . Podczas ich wykonywania możemy zaobserwować jak mózg radzi sobie z odbiorem i integrowaniem informacji ruchowych i czuciowych , które odbiera z dwóch stron ciała.
Prawa półkula odpowiada za czynności wykonywane przez lewą stronę ciała a lewa półkula za czynności wykonywane przez prawą stronę ciała. Wykonując ruchy asymetryczne prowadzimy do specjalizacji półkulowej i przewagi jednej półkuli nad drugą. Ćwiczenia , w których przekraczana jest linia środkowa ciała są istotne w doskonaleniu koordynacji bilateralnej.
Podczas rozwoju ruchowego postępuje również proces lateralizacji , czyli przewagi jednej strony ciała nad drugą podczas aktywności. Występuje dominacja czynności wykonywanych ręką , nogą , okiem, uchem. By rozwój przebiegał prawidłowo półkule muszą ze sobą współpracować. Każda półkula inaczej przetwarza i analizuje informacje. Lewa półkula przetwarza informacje w sposób analityczny i sekwencyjny a prawa wszystkie cechy bodźców ujmuje równocześnie. Za przekazywanie informacji między półkulami odpowiada ciało modzelowate.
Dominacja stronna kształtuje się u dziecka od urodzenia a kończy się między 4 a 6 rokiem życia. Dziecko rozpoczynając naukę w szkole powinno mieć określoną lateralizację dla oka , ucha i nogi i posługiwać się w czynnościach precyzyjnych jedną ręką.
Znamy następujące wzorce lateralizacji:
• lateralizacja prawostronna – dominacja występuje po prawej stronie osi ciała ;
• lateralizacja lewostronna – dominacja występuje po lewej stronie osi ciała;
• lateralizacja skrzyżowana (niejednorodna) – dominacja jest ustalona i występuje po obu stronach osi ciała;
• lateralizacja nieustalona – dominacja nie wykształciła się w odniesieniu do każdego z parzystych narządów.
Terapią należy poddać dzieci , u których stwierdzono lateralizację lewostronną i skrzyżowaną po ukończeniu 3 roku życia . Dzieci z tak określoną lateralizacją mogą mieć trudność w zakresie zachowania prawidłowych kierunków pisania i czytania . Terapią powinny być również objęte dzieci , u których lateralizacja nie została ustalona , z którymi ćwiczymy dokonywanie wyboru dominującego oka, ucha, ręki i nogi.
autor: Mariola Skalik-Robak
Literatura:
1. Wczesna interwencja terapeutyczna – J. Cieszyńska , M. Korendo
2. Smart Hand Model – Diagnoza i terapia ręki u dzieci -K. Piotrowska-Madej , A. Żychowicz.