Pamięć wzrokowa

Od rodziców słyszymy niejednokrotnie narzekania na pamięć dzieci; prawie zawsze dotyczą one pamięci słownej; w ogóle w potocznym rozumieniu przez pamięć rozumie się zwykle taki rodzaj pamięci. Tymczasem, jak wskazują na to doświadczenia oraz specjalne badania, istnieją typy pamięci, w których zdolność postrzegania, przechowania i odtwarzania informacji zależy od modalności, czyli od tego, przez jaki kanał przepływa dana informacja. Stosownie do tego rozróżnia się wzrokowy, słuchowy, motoryczny oraz mieszany typ pamięci. U ludzi najczęściej występuje mieszany typ pamięci z pewną przewagą jednej z wymienionych form.

Znane są również różne odmiany pamięci wzrokowej będące jej podtypami. Należy do nich pamięć do cyfr, liter, słów, kolorów, twarzy, co świadczy o zadziwiających możliwościach specjalizacji pamięci. Na przykład w dziedzinie pamięci wzrokowej jedni mają bardziej rozwiniętą zdolność postrzegania kolorów, inni łatwiej zapamiętują kształty. Można mieć dobrze rozwiniętą pamięć do twarzy a słabą przestrzenną; ci sami ludzie zobaczywszy raz jakąś twarz, długo ją pamiętają i poznają przy kolejnym spotkaniu, ale równocześnie bardzo źle orientują się w przestrzeni.

Pamięć wzrokowa

Przedmiotem niniejszego opracowania uczyniono pamięć wzrokową, stąd dalsza część poświęcona będzie temu zagadnieniu.
Siedząc w kinie, postrzegamy ciągłe sceny, w których ruch wydaje się zupełnie płynny. W rzeczywistości jednak naszym oczom ukazuje się seria nieruchomych obrazów przedzielonych krótkimi momentami ciemności.
Aby widzieć obraz poruszający się w sposób ciągły, układ wzrokowy mózgu musi przechowywać informację niesioną przez jedną klatkę filmu tak długo, aż pojawi się następna. Odpowiedzialny za to magazyn pamięci wzrokowej jest jednym z całej serii systemów pamięci sensorycznych nierozerwalnie związanych z naszą percepcją świata. W obrębie pamięci wzrokowej istnieje prawdopodobnie wiele elementów zdolnych do przechowywania informacji przez krótki czas. Wyróżnia się co najmniej dwa, a być może więcej, składniki wzrokowej pamięci sensorycznej, czasem zwanej pamięcią ikoniczną. Wydaje się, że jeden z nich umiejscowiony jest w siatkówce i przede wszystkim reaguje na jasność bodźca. Drugi występuje w mózgu, tam, gdzie są odbierane i integrowane informacje pochodzące z siatkówek obojga oczu. Ten element jest bardziej wrażliwy na wzór niż na jasność i reprezentuje system uczestniczący w rozpoznawaniu kształtów.

Psycholog francuski F.Queyrat prowadząc badania wśród dzieci zauważył, iż te należące do typu “wzrokowców”, kiedy uczą się liczyć w pamięci, w swej wyobraźni widzą tablice, na której piszą kredą cyfry, później działania pośrednie i wreszcie wynik końcowy, a więc widzą wewnętrznie jedną za drugą różne linie białych znaków, dopiero co przez siebie napisanych. Cytując wypowiedzi człowieka należącego do tego typu, Queyrat oświadcza wprost, że wszystkie wyobrażenia słów mają dla niego przeważnie charakter wzrokowy. Chcąc zapamiętać słowo usłyszane po raz pierwszy, musi natychmiast wyobrazić sobie, jak się ono pisze; podobnie słuchając czyjejś ciekawej rozmowy, często wyobrażał sobie ją napisaną zdanie po zdaniu.
“Wzrokowcom” na ogół nie wystarczy usłyszeć słowo, by je zapamiętać, muszą je zobaczyć napisane. Tacy ludzie niewiele korzystają z półgodzinnego słuchania wykładu, tymczasem pół godziny pracy z książką w ręku przynosi im znacznie więcej pożytku.

Jeśli dziecko obdarzone pamięcią typu wzrokowego chce nauczyć się wiersza, to zapamiętuje słowa i frazy tak, jak są wydrukowane w książce; jeśli usiłuje przypomnieć sobie jakieś twierdzenie, to stara się odtworzyć w pamięci stronę podręcznika, na której twierdzenie to się znajduje. Ucząc się twierdzenia obowiązkowo wyobrazi sobie jego kształt pisany, ucząc się dat na pamięć, również skorzysta z zapisu.
Szczególne przypadki pamięci wzrokowo- obrazowej opisało wielu badaczy, nazywając je ejdetyzmem (z grec. Eidetikos – “znający”). Ejdetykami przyjęto nazywać osoby zdolne do tworzenia logicznych, poglądowych obrazów. Ejdetyk, po obejrzeniu jakiegoś wizualnego obiektu, jest w stanie nie tylko wyraźnie sobie przedstawić widziane, lecz oglądać ten obiekt z wszystkimi szczegółami, jako barwny, widzialny obraz na wyobrażalnym ekranie. Typ ejdetyczny jest częściej właściwy wiekowi dziecięcemu ( mniej więcej u 40% uczniów w wieku do 15 lat). Zdarza się obserwować uczniów odpowiadających słowo w słowo według podręcznika; na zarzut nauczyciela, że uczeń wykuł lekcję na pamięć , ten odpowiada, że po prostu widzi przed sobą stronę podręcznika i czyta to, co tam jest napisane. Było to zgodne z prawdą, jako, że tego typu dzieci mogą powiedzieć, gdzie kończy się linijka, gdzie jest znak przeniesienia i w którym miejscu, z winy drukarni, jest odwrócona litera.
Nasuwa się pytanie czy indywidualne różnice pamięci są wynikiem wrodzonych właściwości , czy też wychowania i nauki?
Należy sądzić, iż systematyczny trening i wypracowanie celowych metod zapamiętywania odgrywa w danym wypadku niewątpliwą rolę.
Pamięć bowiem można trenować tak samo jak mięśnie. Co więcej lekarze uważają, iż ćwiczenia pamięci korzystnie wpływają również na cały organizm człowieka, wydatnie podnosząc jego sprawność.
Zakłócenie funkcji pamięci wzrokowej a przede wszystkim jej opóźnienie wywołują u dzieci m.in. specyficzne trudności w opanowaniu umiejętności czytania i pisania (dzieci z trudem utrwalają i zapamiętują obrazy graficzne wyrazów i ich prawidłową pisownię, zamieniają litery podobne kształtem, dziecku takiemu trudno jest porównać, zapamiętać i odwzorować podobne układy literowe.

Bibliografia: