Blog

Pojęcie i rodzaje dysleksji

Pojęcie i rodzaje dysleksji

Już w czasach starożytnych zaczęto interesować się zaburzeniami związanymi z czytaniem. W I w. n.e rzymscy autorzy Historii naturalnej– Valerius Maximus i Pliniusz Starszy poruszyli kwestię utraty „pamięci liter” której przyczyną był uraz głowy. Na przełomie XIX/ XX wieku nastąpił rozkwit badań nad szczególnymi trudnościami w czytaniu, spowodowanymi uszkodzeniem mózgu”- Crithley.

Obecne definicje akcentują zaburzenia językowe jako przyczynę i objawy dysleksji rozwojowej. Wskaźniki częstości występowania tego zaburzenia uwarunkowane jest przez następujące czynniki:

  • różne interpretacje pojęcia trudności w czytaniu- dysleksja rozwojowa,
  • niejednorodne kryterium oceny umiejętności czytania,
  • rożny czas rozpoczęcia nauki,
  • różnym wiekiem badanych dzieci
  • zróżnicowane metody nauczania czytania.
  • specyfiką języka narodowego,
  • specyficznym otoczeniem językowym ( np. gwary, bilingwilizm)1

Do określania specyficznych zaburzeń czytania w polskiej literaturze stosuje się powszechny termin dysleksja. Znaczenie tego terminu bywa różnie interpretowane. Znani autorzy, np. M. Bogdanowicz, H. Jaklewicz,B. Kołtulska, wskazują na definicję tego zaburzenia zaproponowaną przez Światową Federację Neurologów w Dallas w 1968 roku, która określa dysleksję jako „niemożność opanowania umiejętności czytania, pomimo: typowej metody nauczania, prawidłowego poziomu inteligencji i sprzyjających warunków socjoekonomicznych. Jest ona spowodowana zaburzeniami podstawowych procesów poznawczych, często o podłożu konstytucjonalnym”. Poniżej przedstawiona została klasyfikacja dysleksji przedstawiona przez E. Boder. Wyróżniła ona następujące rodzaje:

Dysleksja dysfonetyczna – podstawowym patomechanizmem tego typu fonologicznego są deficyty w dekodowaniu fonologicznym, które spowodowane są deficytami językowymi i percepcji słuchowej: w przypadku tym dzieci opanowały ograniczony słownik wizualny, wyrazy są przez nie rozpoznawane drogą wzrokową, przetwarzane zostają błędy wizualne, np. zamiast wyrazu prasa – praca, rak- rok, a także błędy semantyczne polegające na zastępowaniu trudniejszych wyrazów wyrazem bliskoznacznym na podstawie kontekstu- np. kura zamiast kaczka,

Dysleksja dysejdetyczna-typ dekodujący, czytanie jest bardzo precyzyjne, jakby każdy wyraz czytany był po raz pierwszy, nazywane jest czytaniem analitycznym- opartym na procesie analizy i syntezy fonetycznej, pojawia się umiejętność wybrzmiewania znanych jak i nieznanych kombinacji liter, np. czytanie c-h-ł-o-p zamiast chłop,
s-z-a-r-y zamiast szary,

Dysleksja mieszana- pojawiają się w tym przypadku oba typy wymienionych błędów.
Przedstawiony podział nie ma zbytniego zastosowania w stosunku do dzieci polskich, szczególne wątpliwości wzbudzają błędy dysejdetyczne.
Innym rodzajem podziału dysleksji jest propozycja przedstawiona przez D.J.Bakkera.
Wyróżnione zostały następujące dysleksje:

Dysleksja typu P (percepcyjna)- dyslektycy opierają się na percepcyjnych cechach tekstu. Litery traktowane są przez nich jak „przedmiot” niż symbol, wolniejsze jest tempo czytania, częściej występują pauzy. Zdaniem D.J Bakkera dyslektycy typu „P” mają nadmiernie rozwiniętą prawą półkulę zbytnio angażującą się w czynności czytania i słabiej rozwiniętą lewą półkulę. Istnieje także możliwość, że obie z półkul są za mało aktywne w czasie odbioru tekstów pisanych.

Dysleksja typu L- rozpoznawana jest już we wstępnej fazie nauki czytania. Posiadające tą dysleksję dzieci mają tzw. zły start. Dysleksja tego typu opiera się na zbyt wczesnym przejęciu dominacji przez lewą półkulę podczas procesu czytania, dominować powinna jeszcze wtedy prawa półkula. Osoby z dysleksją typu L używają strategii lewopółkulowych, opartych na doświadczeniu językowym. Przedwczesne używanie strategii lewopółkulowych podczas nauki czytania jest przyczyną dysleksji typu L- zwaną dysleksją lingwistyczną. Dziecko popełnia podczas czytania liczne błędy, czyta szybko, lecz niedokładnie. W celu odróżnienia dysleksji typu L i P, trzeba ocenić czytanie tekstu przez dziecko pod względem dokładności i tempa.

Bibliografia:

  • A.Matelska, Zabawy dramowe w edukacji wczesnoszkolnej, Poznań 2001.
  • Cieszyńska, Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych , Kraków 2011.
  • 1 G. Krasowicz- Kupis, Język, czytanie i dysleksja, Lublin 2001, s. 44-45.
Shopping Cart