Prenatalna faza rozwoju dziecka to okres tworzenia się i intensywnego treningu mięśni. Dziecko od samego poczęcia wykazuje aktywność, której formy zmieniają się w miarę rozwoju układu nerwowego. Przejawem aktywności są spontaniczne ruchy dziecka już w szóstym tygodniu życia płodowego. W siódmym tygodniu pojawia się ziewanie oraz ruchy angażujące całe ciało oraz ruchy odruchowe. 12-tygodniowe dziecko może kopać nogą, obracać stopą, ruszać palcami rąk i nóg, zginać przegub, obracać głową, kołysać biodrami, otwierać i zamykać usta oraz oczy, połykać, zezować, ściągać brwi, reagować na dotyk. Rozpoczynają więc wówczas pracę mięśnie potrzebne w okresie postnatalnym do chwytania, oddychania, fonacji, ssania. W tym okresie pojawia się spontaniczny ruch podciągania, podnoszenia górnej wargi, co stanowi wstępne stadium w rozwoju odruchu ssania. Od siedemnastego tygodnia dziecko potrafi uwypuklać i wysuwać wargi do przodu, zaczyna ćwiczyć ruchy ssące warg. Mięśnie dziecka są jeszcze bardzo słabe i działają nieefektywnie, ale właśnie wtedy rozpoczyna się ich trening.
Ćwiczeniem mięśni, które po urodzeniu biorą udział w oddychaniu i wytwarzaniu dźwięków mowy jest również połykanie wód płodowych, które rozpoczyna się w trzecim miesiącu życia płodowego.. Od tego czasu dziecko staje się wrażliwe na smak wód płodowych. Pojawiają się ruchy nabierania i wypierania wód płodowych, a więc takie, które będą miały znaczenie przy oddychaniu i mówieniu. W dziewiętnastym tygodniu ruchom klatki piersiowej towarzyszyć zaczynają skurcze i rozkurcze mięśni przepony oraz brzucha. W następnych tygodniach wzrasta ich częstotliwość, siła i amplituda. Po 23. tygodniu dziecko jest już zdolne do samodzielnego oddychania przez jakiś czas po urodzeniu.
W 29. tygodniu dobrze opanowana jest umiejętność ssania, którą dziecko doskonali, ssąc swój palec. W przypadku urodzenia dziecka w tym czasie ruchy takie są aktywne i słyszalne.
Od szóstego miesiąca życia płodowego dziecko zapamiętuje i uczy się. Pamięć dotyczy przede wszystkim wrażeń zmysłowych, pozycji i ruchów ciała, biorytmu, samopoczucia.
Rozwinięty słuch pozwala rejestrować dźwięki otoczenia. Dziecko jest dzięki temu zdolne rozpoznawać po urodzeniu np. matkę po głosie. Po przyjściu na świat dziecko na znane dźwięki reaguje spokojniej, rozpoznaje czytane w czasie ciąży rytmiczne wiersze czy słuchaną przez matkę muzykę.
Również preferencje smakowe dziecko nabywa jeszcze przed urodzeniem – zapamiętuje i przyzwyczaja się do smaku wód płodowych, który zależy od diety matki. Możliwe jest również rozpoznawanie matki po smaku i zapachu już po urodzeniu.
Niektóre ślady pamięciowe zostają na całe życie, np. przyjmowanie pozycji „w kłębek”, wtulanie się, kołysanie się podczas choroby czy w sytuacjach niekomfortowych itp. O pamięci wzrokowej świadczy np. przyciemnianie pomieszczeń, gdy chcemy odpocząć. Życie pozapłodowe bazuje więc na doświadczeniach życia płodowego.
Bibliografia:
- Dorota Kornas-Biela: Okres prenatalny. [W:] Psychologia rozwoju człowieka. Red. J. Trempała. Warszawa 2012, s. 147-171.
- Dorota Kornas-Biela: Prenatalne uwarunkowania rozwoju mowy. [W:] Opieka logopedyczna od poczęcia. Red. B. Rocławski. Gdańsk 1998, s. 13-24.