Blog

Profilaktyka Logopedyczna

Profilaktyką logopedyczną nazywamy wszelkie działania, które zapobiegają pojawianiu się nieprawidłowości w rozwoju mowy i komunikacji. W ramach profilaktyki logopedycznej stosuje się następujące strategie:

  • prowadzenie szkoleń i warsztatów, a także tworzenie artykułów, książek i wpisów na stronach internetowych,

  • wykonywanie badań przesiewowych, pozwalających na wczesne wykrycie nieprawidłowości oraz podjęcie odpowiednich kroków,

  • stosowanie działań prewencyjnych i wspomagających u osób już borykających się z nieprawidłowościami procesu komunikacji.

Na właściwy rozwój mowy wpływ mają czynności prymarne, tj. oddychanie, żucie, połykanie. W przypadku nieprawidłowości owych funkcji możliwe jest wystąpienie wad wymowy oraz obniżonej sprawności narządów artykulacyjnych, a także wad zgryzu. Dzięki stosowaniu profilaktyki logopedycznej szanse na uniknięcie owych problemów rosną.

W zakresie działań profilaktycznych istotną rolę odgrywa sposób przyjmowania pokarmów przez dziecko, ich jakość, ale również czynniki środowiskowe, stosunki, jakie dziecko ma
z rodzicami lub opiekunami oraz jego kondycja psychiczna.

Zabiegi profilaktyczne można wykonywać już w okresie prenatalnym. Kluczowym ich elementem jest dbanie o zdrowie przez osoby, które dopiero starają się o dziecko oraz kobiet, które już w ciążę zaszły (na przykład poprzez odbywanie konsultacji ginekologicznych, stosowanie zbilansowanej diety, przebywanie na świeżym powietrzu, wypoczynek, unikanie chorób, wystrzeganie się wszelkich używek, promieniowania roentgenowskiego, kontaktu ze środowiskiem chemicznym, stosowania leków).

Stymulować dziecko w okresie prenatalnym można poprzez mówienie do niego, śpiewanie piosenek oraz wspólne słuchanie muzyki. Dziecko doskonale słyszy bicie serca matki, oswaja się z jej głosem oraz uczy się go rozpoznawać. W tym czasie warto puszczać dziecku dźwięki o niskich częstotliwościach, które posiadają między innymi utwory Beethovena.

W okresie perinatalnym konieczne jest przestrzeganie porad lekarzy i wykonywanie wszystkich zleconych dziecku badań i działań terapeutycznych. Nieprawidłowości anatomiczne i fizjologiczne, które stwierdzane są po urodzeniu, a także te w zakresie odruchów w obrębie układu ustno-twarzowego, mogą powodować problemy w zakresie pobierania pokarmów.

Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z roku 2012, dziecko do ukończenia 6. miesiąca życia powinno być karmione wyłącznie piersią. Wpływa to na prawidłowy rozwój układu ustno-twarzowego oraz kształtowanie się fizjologicznego oddychania przez nos, a także zmniejszenie się tyłożuchwia i rozwój stawu skroniowo-żuchwowego. W drugim półroczu życia należy zacząć stosowanie diety uzupełniającej, jednakże przy jednoczesnym pobieraniu pokarmu z piersi (powinno być ono obecne minimim do ukoczenia 2. roku życia). W momencie pojawienia się pierwszych zębów można włączyć dziecku pokarmy stałe. Ważne jest, by po 6. miesiącu życia zakończyć korzystanie z butelki i smoczka. Należy zachęcać dziecko do podejmowania samodzielnych prób pobierania pokarmu oraz zadbać o higienę jego jamy ustnej, co zapobiegnie próchnicy powodującej zniszczenia zębów, nieprawidłowości zgryzu oraz wymowy Konieczne jest również dbanie o odpowiednie ułożenie dziecka podczas snu, aby nie utrwalać tyłożuchwia fizjologicznego i wspomagać oddychanie przez usta. W tym celu warto układać głowę malucha na niewielkim podwyższeniu. Całościowy rozwój dziecka wpływa znacząco na motorykę małą oraz rozwój narządów artykulacyjnych.

Komunikacja kształtuje się u dziecka już w okresie noworodkowym. Początkowo objawia się ona poprzez uśmiech, który możemy zauważyć już w 2. miesiącu życia. Około 1.-3. miesiąca życia pojawia się u dziecka głużenie (inaczej nazywane gruchaniem), czyli artykułowanie dźwięków gardłowych i tylnojęzykowych, oraz dźwięku wibrującego, przypominającego głoskę r. Zdolność głużenia posiadają również dzieci, u których wykryta została wada słuchu. Około 6. miesiąca życia u dziecka obecne jest gaworzenie, czyli świadome powtarzanie sylab. Odpowiada ono w ten sposób na usłyszane dźwięki lub samo siebie naśladuje (gaworzenie samonaśladowcze). Warto jest jak najwięcej mówić do dziecka, zwracając się twarzą do niego, by miało możliwość przyglądania się ruchom narządów artykukacyjnych i zaczynało nawiązywać kontakt wzrokowy. Bardzo ważne jest reagowanie na wszelkie akty komunikacji dziecka oraz odpowiadanie na jego potrzeby. Wypowiedzi dorosłego muszą być poprawne, niezbyt szybkie, a także bardzo wyraźne, pozbawione zdrobnień i spieszczeń (wystrzegamy się tak zwanego języka niań). Dzięki przestrzeganiu owych reguł, dziecko nabywa odpowiedni wzorzec językowy.

Niezmiernie istotną rolę stanowią też właściwie ukształtowane umiejętności, takie jak oddychanie, żucie, czy połykanie. Należy dbać o to, by górne drogi oddechowe były drożne. Ważna jest higiena jamy ustanej, a także odbywanie konsultacji stomatologicznych, gdyż wpływa to znacząco na rowój artykulacji. Kluczowy element stanowi również odpowiednia dieta dziecka, która powinna dostarczać niewielką ilość cukrów, a dużą składników odżywczych. Nie powinno ono spożywać płynów/pokarmów z jednego kubka/łyżeczki/butelki z innymi osobami, by zapobiec próchnicy. Wskazane jest mycie zębów dziecka po ostatnim posiłku, jaki spożywa w ciągu danego dnia. W przypadku pobierania posiłku lub lekarstwa w nocy, niezbędne jest ponowne umycie zębów lub przynajmniej przepukanie jamy ustnej wodą. Ważne jest również dbanie o to, by nie wystąpiły u dziecka parafunkcje (ssanie smoczka, ssanie palca, obgryzanie paznokci, gryzienie przedmiotów, bruksizm itp.) oraz obserwowanie jego sposobu połykania (do 4. miesiąca życia dziecko musi nauczyć się połykać w sposób dojrzały, podczas którego występuje pionizacja (uniesienie się) języka i przerwanie oddychania na czas połknięcia).

W czasie, gdy dziecko zaczyna uczęszczać do przedszkola/szkoły, niezbędne jest właściwe wspieranie dziecka, obserwowanie tego, jak czuje się w placówce oraz konsultowanie się z osobami sprawującymi na jej terenie pieczę nad dzieckiem. Moment pójścia do przedszkola jest stresujący zarówno dla dziecka, jak i rodzica, dlatego tak ważne jest monitowanie i reagowanie na wszelkie niepokojące sygnały, by nie doprowadzić do problemów psychicznych dziecka oraz zaburzeń komunikacji, takich jak jąkanie i mutyzm.

W okresie przedszkolnym profilaktyka logopedyczna wiaże się w wykonywaniem diagnozy mowy dziecka. Dzięki niej można wykryć nieprawidłowości komunikacyjne, a także objąć dziecko odpowiednią terapią, w trakcie której niwelowane zostaną wady artykulacji, a także wspomagany będzie słuch fonematyczny, polegający na zdolności różnicowania brzmieniowego głosek i wyrazów opozycyjnych (na przykład: koza-kosa, bułka-półka, Basie-bazie). Podczas terapii logopedycznej ważna jest również nauka umiejętności dokonywania analizy i syntezy sylabowej wyrazów, gdyż jest to bardzo ważny element procesu przygotowującego do nauki czytania i pisania.

Badania można wykonywać już w okresie noworodkowym, poprzez ocenę budowy aparatu artykulacyjnego oraz jego działania, a także w oddziałach żłobkowych. Wcześniejsze wykrycie nieprawidłowości oraz podjęcie odpowiednich kroków terapeutycznych, ma bardzo korzystny wpływ na rozwój i funkcjonowanie dziecka.

Podczas procesu terapeutycznego niezwykle istotną rolę odgrywa stały kontakt terapeuty z rodzicem/opiekunem, gdyż jedynie działania logopedy wspierane przez rodzica w domu, mogą przynieść oczekiwane rezultaty.

Ostatnim z oddziaływań teraputycznych w ramach profilaktyki logopedycznej, są działania prewencyjne oraz wspomagające. Stosowane są one wobec osób, u których wykryto nieprawidłowości komunikacyjne. Dzięki nim można zmniejszyć ich skutki lub całkowicie im zapobiec. Działania te można stosować u osób cierpiących na afazję, dyzartrię, pacjentów posiadających zaburzenia słuchu, głosu, niepełnosprawność intelektualną oraz osoby laryngektomowane. Można je prowadzić zarówno grupowo, jak i indywidualnie.

Karolina Lichota

Shopping Cart