System opieki nad dzieckiem autystycznym ciągle się rozwija w różnych formach terapii. Jednak tylko codzienna terapia prowadzona przez rodziców dostosowana do potrzeb i umiejętności dziecka będzie mu zapewniała systematyczne zdobywanie doświadczeń wspierających rozwój oraz utrwalanie umiejętności. Dlatego najbardziej optymalnym modelem jest traktowanie rodziców przez specjalistów jako partnerów. Dobrze obrazuje tą sytuacje model TEACCH, który zakłada, że dziecku najlepiej pomaga się przez rodziców. Rodzice uczą się od terapeutów w jaki sposób pracować z dzieckiem, ale również terapeuci lepiej poznają dziecko dzięki informacji zwrotnej
i bogatej wiedzy rodziców na temat ich dziecka. Rodzice otrzymują wsparcie ze strony terapeutów, jednocześnie rodzice wspierają terapeutów w podejmowanych działaniach wobec ich dzieci. Rodzice niejednokrotnie czują się zmęczeni codziennym obcowaniem z dzieckiem, którego zachowanie czasem ich rani, nieuchronnie przekazują swój niepokój dziecku. Natomiast terapeuta jest wolny od tych napięć, więc przekazuje spokój zarówno dziecku jak i rodzicom.
Czasem łączenie roli rodzica i terapeuty może być trudne i niekorzystnie wpływać na relacje w rodzinie, jeśli terapia jest czasochłonna i wymaga podporządkowania rytmu życia rodzinnego lub wiąże się z stosowaniem wobec dziecka przymusu. Początkowo rodzice są zagubieni i bezradni, jednak mają silną motywację do działania na rzecz dziecka, a szybko osiągane efekty działań są dodatkowo motywującym bodźcem. Scenariusze zabaw terapeutycznych mogą pomóc rodzicom
w pierwszym okresie choroby dziecka, gdy są zdezorientowani i niezdolni do przejawienia incjatywy, gotowe wzorce postępowania mogą być wsparciem. Jednak z czasem narasta zmęczenie i poczucie bezradności związane z ograniczeniami skuteczności prowadzonej terapii, rodzice są przemęczeni, niechętnie przyjmują sugestie terapeutów, nie zawsze chcą wprowadzać sugerowane zmiany, jednak przez cały ten czas specjalista jest wsparciem.
Jak pokazują prowadzone badania odpowiednio przygotowani rodzice dobrze radzą sobie z obserwacją dziecka i sprawdzają się w roli nauczyciela. Wpływa to korzystnie na sytuację nie tylko dziecka, ale całej rodziny, gdyż rodzic z osoby zagubionej staje się kimś, kto może skutecznie działać i przejąć kontrolę nad wydarzeniami, co w dalszej perspektywie wpływa na poczucie kompetencji, spostrzegania dziecka jako osoby o wielkim potencjale oraz zwiększa oczekiwania rodzica co do jego rozwoju.
Współczesne tendencje w terapii i rehabilitacji dzieci z zaburzeniami rozwoju zakładają podejście skoncentrowane nie tylko na dziecku, ale postrzeganie go poprzez pryzmat całego jego najbliższego środowiska. Zakładają one, że:
- rodzina jest stale obecna w życiu dziecka i wpływa na jego samopoczucie oraz rozwój,
- specjaliści powinni współpracować z rodzicami,
- między specjalistami a rodzicami powinna istnieć prawidłowa wymiana informacji,
- różne rodziny stosują różne sposoby radzenia sobie z obciążeniami związanymi
z zaburzeniami rozwoju dziecka, - ważne jest dostrzeganie zasobów, którymi dysponują rodziny i umożliwienie im ich wykorzystania,
- należy ułatwiać wzajemne kontakty rodzinom, które mają podobne problemy.
Współpraca rodziców i specjalistów pracujących z dzieckiem autystycznym umożliwia radzenie sobie w sytuacjach, w których nie mogą sięgnąć po gotowe rozwiązania i wzorce. Poszukiwanie rozwiązań jest o wiele łatwiejsze jeśli specjaliści i rodzice podążają w tym samym kierunku.
Bibliografia:
- Olechnowicz H., Wiktorowicz R., Dziecko z autyzmem. Wyzwalanie potencjału rozwojowego, Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Pisula E., Małe dziecko z autyzmem, Sopot 2005, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.