Przez naukowców termin dwujęzyczność jest zastępowany szeregiem innych terminów, takich jak: bilingwizm, wielojęzyczność, poliglosja, dyglotyzm. Dwujęzyczność, czyli bilingwizm, jest pojęciem pozornie łatwym do zdefiniowania,ale w rzeczywistości skomplikowanym i nieprzejrzystym.
- Dwujęzyczność to opanowanie dwu języków w takim stopniu, jak społecznie ekwiwalentni ich jednojęzyczni nosiciele. Polega na umiejętności posługiwania się wszystkimi sprawnościami w języku ojczystym i drugim oraz częstym używaniu obydwu języków w różnych sytuacjach i z różnymi uczestnikami aktu komunikacji. Jest to zazwyczaj nietrwały stan, mający związek z emigracją lub pobytem za granicą, co implikuje bliski kontakt z danym językiem i kulturą, umożliwiający osobiste ich doznawanie.
- Bilingwalność lub dwujęzyczność: zdolność jednostki do posługiwania się dwoma kodami językowymi (językami) i ich korelatami”.
Czy zatem dzieci dwujęzyczne mogą być opóźnione w rozwoju mowy?
Badania naukowe nad rozwojem językowym dzieci jedno- i dwujęzycznych dają na to pytanie odpowiedź przeczącą Rozwój językowy bilingwalnego dziecka przebiega zasadniczo równolegle w obu językach, nawet wtedy, gdy drugi język nie jest używany w kontaktach z dzieckiem od samego początku. W sprzyjających warunkach, tzn. gdy kontakt dziecka z obydwoma językami jest wystarczający, dziecko osiąga w wieku około 4-5 lat porównywalną kompetencję w obydwu językach. Często bywa tak, że dziecko pod wpływem różnych czynników (przede wszystkim rodzaju i intensywności kontaktów z każdym z języków, a także czynników emocjonalnych – stosunku dziecka do poszczególnych osób posługujących się w kontaktach z nim danym językiem, potrzeby komunikacji itd.) dziecko \”wybiera\” zwykle jeden z języków jako swój język dominujący, zaś drugi – jako język słabszy. Jednak w warunkach sprzyjających rozwojowi obydwu języków każde dziecko, niezależnie od swoich indywidualnych predyspozycji, czy tzw. \”zdolności językowych\” może rozwinąć pełną kompetencję bilingwalną. Dziecko może zatem uczyć się zupełnie niezależnie dwóch języków. Mózg rozdziela materiał językowy i doskonali oba języki równolegle. Przyswajanie podstaw języka w tym wieku umożliwia dziecku jego poznanie w sposób pełniejszy i bardziej naturalny niż na jakimkolwiek innym etapie życia. Dzieci dwujęzyczne mają łatwość tworzenia nowych pojęć i większą plastyczność umysłu. Najnowsze badania wykazały, że dorastanie w dwujęzycznym środowisku wpływa na przyszłe zdolności językowe dziecka i ułatwia naukę kolejnych języków oraz rozwija zdolność abstrakcyjnego myślenia Natomiast jeszcze do niedawna uznawano za pewnik owe sądy o potencjalnych ograniczeniach w rozwoju własnej mowy: * Dwujęzyczne dzieci nie uczą się poprawnie ani jednej mowy, ani drugiej.
- Dzieci te są opóźnione w rozwoju językowym.
- Dzieci dwujęzyczne mają opóźniony rozwój intelektualny
- Dzieci te nie są kreatywne.
- Dzieci te nie potrafią się identyfikować z własna ojczyzną
- Dzieci te nie posiadają swej mowy ojczystej.
- Dzieci dwujęzyczne są wykolejone, pozbawione ojczyzny, bez identyfikacji.
Późniejsze badania naukowe nad rozwojem językowym dzieci jedno i dwujęzycznych dają na te przesądy odpowiedź przeczącą. Rozwój językowy bilingwalnego dziecka przebiega zasadniczo równolegle w obu językach, nawet wtedy, gdy drugi język nie jest używany w kontaktach z dzieckiem od samego początku. W sprzyjających warunkach, tzn. gdy kontakt dziecka z obydwoma językami jest wystarczający, dziecko osiąga w wieku około 4-5 lat porównywalną kompetencję w obydwu językach. W pierwszych dwóch latach wychowania dwujęzycznego często dochodzi do mieszania przez dziecko obu języków. Dzieje się tak dlatego, że dziecko dość późno zyskuje świadomość istnienia dwóch różnych systemów językowych. Jednakże w późniejszym okresie dziecko na ogół nie ma problemów z wyborem danego języka w zależności od osoby partnera komunikacyjnego i sytuacji komunikacyjnej.
Pozytywny wpływ ma dwujęzyczność na zdolności poznawcze i inteligencję człowieka, choć nie w sensie wyższego ilorazu inteligencji. Osoby dwujęzyczne mają „przewagę” przede wszystkim w zakresie kreatywnego myślenia i „elastyczności poznawczej” – rozwiązywania problemów. Cechuje je także większa wrażliwość na wszelkie zjawiska językowe, potrafią też lepiej analizować swoją wiedzę i język oraz kontrolować procesy przetwarzania informacji językowej.35 Istnieją dowody na to, że dwujęzyczność wspiera rozwój inteligencji i zdolności poznawczych dzieci. Stanowią to liczne badania naukowe prowadzone na całym świecie:
- Dwujęzyczne dzieci uczą się łatwiej drugiego języka podczas zabawy, natomiast
pozostałe dzieci wyuczają się go później w szkole z wielkim trudem. - Dzieci te posługują się drugim językiem o wiele lepiej i doskonalej.
- Dwujęzyczne dzieci posiadają talent językowy i są bystrzejsze językowo niż dzieci jednojęzyczne.
- Dzieci dwujęzyczne są więcej tolerancyjne i bardziej otwarte niż dzieci jednojęzyczne.
- Dzieci dwujęzyczne są bardziej elastyczne do przystosowania się niż dzieci jednojęzyczne.
- Dwujęzyczne dzieci są inteligentniejsze niż dzieci jednojęzyczne.
Dokonując podsumowania można przyjąć, iż uczenie się i posługiwanie się drugim językiem nie ma negatywnego wpływu na rozwój intelektualny, jak i językowy. Poprzez naukę w dwóch językach , dzieci jednocześnie rozwijają swoiste metajęzykowe kompetencje i są niewątpliwie pozytywnym modyfikatorem podczas nabywania umiejętności operowania innymi językami obcymi. Osoba dwujęzyczna musi opanować nie tylko słownictwo i reguły rządzące procesem tworzenia zdań gramatycznie poprawnych, ale także powinna nauczyć się podejmować decyzje dotyczące sposobów przekazywania emocji i uczuć, które przecież przeżywa w taki sam sposób, wobec ludzi, zjawisk i przedmiotów, bez względu na to jakim językiem mówi.
Bibliografia:
- E. Lipińska: Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczność. Kraków 2003,
- E. Rybacka: Dwujęzyczność, jak się do niej dochodzi, jej wady i zalety. Szczecin 2005,. B.Baumgartner : Przeżyć dwujęzyczność. Jak wychować dziecko dwujęzyczne . Harmonia. 2008 J. Cieszyńska artykuł :”Lingwistyczne i psychologiczne problemy osób dwujęzycznych” Kraków