Metoda krakowska to terapia neurobiologiczna opierająca się na wynikach badań neurobiologicznych. Mechanizm tej terapii, opiera się na zjawisku neuroplastyczności mózgu, czyli zmianie reprezentacji korowych w wyniku doświadczeń. Neuroplastyczność mózgu to nie tylko kompensacja uszkodzonych i zaburzonych funkcji, ale to także zmiany strukturalne. Teoretyczne podstawy badawcze opierają się na językoznawczych teoriach Profesor Marii Zarębiny, dotyczących nabywania systemu językowego przez dzieci oraz rozpadu tego systemu u osób dorosłych. Badania te kontynuują: prof. Jagoda Cieszyńska, dr Marta Korendo, dr Sławka Orłowska-Popek, dr Danuta Pluta-Wojciechowska, dr Mirosław Michalik, mgr Agnieszka Fabisiak-Majcher, mgr Elżbieta Ławczys, mgr Agnieszka Bala, mgr Katarzyna Sedivy, mgr Małgorzata Świstowska, mgr Anna Żywot.
Praca diagnostyczna i logopedyczna urzeczywistnia się w metodzie symultaniczno-sekwencyjnej opracowanej przez prof. Jagodę Cieszyńską. Pod wpływem ćwiczeń prowadzonych podczas terapii neurobiologicznej następuje zmiana odpowiedzi neuronalnych, zmiana reprezentacji korowych oraz przyśpieszenie mielinizacji.
Terapia stanowi kontynuację diagnozy symultaniczno-sekwencyjnej opisującej zachowania, których brak w rozwoju dziecka, a nie zachowania zaburzone. Globalne (symultaniczne) ujęcie sfer rozwojowych i sekwencji następujących po sobie etapów rozwoju poszczególnych funkcji psychicznych pozwala dostrzec wzajemne zależności i na tej podstawie budować program terapii, ustalając etapy rozpoczęcia stymulacji dla każdej sfery psychicznej. W kręgu badań i oddziaływań logopedycznych i terapeutycznych znajdują się:
- Dzieci zagrożone autyzmem
- Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu
- Dzieci zagrożone dysleksją i dyslektyczne
- Dzieci z niezakończonym i opóźnionym rozwojem mowy
- Dzieci z alalią i afazją dziecięcą
- Dzieci z porażeniem mózgowym
- Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną
- Dzieci z Zespołem Aspergera
- Dzieci z Zespołem Downa
- Dorosłe osoby z afazją
- Dzieci dwujęzyczne
Budowanie języka w umyśle dziecka jest celem ostatecznym do którego logopeda-terapeuta dąży, ale fakt ten nie oznacza, że stymulacja językowa jest w terapii odroczona w czasie. Ćwiczenia wszystkich sfer odbywają się jednocześnie, oddziaływania są równoległe, choć w każdej sferze obserwujemy różne tempo osiągania poszczególnych etapów. Terapia ta obejmuje następujące ćwiczenia:
- Słuchowe
- Wzrokowe
- Węchowe, smakowe i dotykowe
- Umiejętności zabawy
- Funkcji lewej półkuli mózgu
- Zachowań społecznych
- Motoryki
- Pamięci
- Kategoryzacji i myślenia przyczynowo-skutkowego
- Systemu językowego
Ogólne zasady prowadzenia terapii rozwojowej:
Prowadzone z dzieckiem ćwiczenia stymulujące rozwój muszą mieć odniesienie do istniejących realnie możliwości i umiejętności Zbyt łatwe lub zbyt trudne zadania nie mają wartości terapeutycznej Nie można ułożyć programu terapii bez przeprowadzenia diagnozy wszystkich funkcji poznawczych (np. testem S.O.N ). Dziecko kształtuje i rozwija swoje umiejętności jedynie poprzez działanie (aktywność własną) a nie bierne przyswajanie.
Podstawą prowadzonej terapii wszystkich dzieci jest nauka czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną, której towarzyszą specjalnie opracowane ćwiczenia ogólnorozwojowe. Metoda symultaniczno-sekwencyjna wczesnej nauki czytania jest metodą sylabową opartą na badaniach neuropsychologicznych oraz na wieloletnich doświadczeniach terapeutycznych i logopedycznych prof. Cieszyńskiej. Wykorzystuje wiedzę o sekwencyjnych zdolnościach lewej półkuli mózgowej przy równoczesnym korzystaniu z symultanicznych sposobów przetwarzania bodźców językowych półkuli prawej. Wszystkie zadania opierające się na pracy półkuli prawej, czyli globalne rozpoznawanie samogłosek, wyrażeń dźwiękonaśladowczych, rzeczowników w mianowniku, mają na celu wzbudzanie motywacji dziecka do nauki czytania oraz przeprowadzane są w taki sposób, aby jak najszybciej przejść do czytania analityczno-sekwencyjnego, lewopółkulowego. Kolejność wprowadzania poszczególnych głosek oraz stopniowania trudności zadań i pojawiania się paradygmatów sylab są w metodzie prof. Cieszyńskiej dokładnie określone.
Terapia neurobiologiczna stanowi ogromna szanse dla wielu dzieci z zaburzeniami rozwojowymi. Najistotniejsze jest to, aby nie zwlekać z decyzją o podjęciu terapii. Rodzice często widzą, że dziecko wykazuje niepokojące zachowania, czy też nie mówi tyle ile jego rówieśnicy, lecz dają się zwieść przekonaniu, że jest jeszcze czas. Tymczasem okres największej wrażliwości dla rozwoju mózgu przypada na okres pomiędzy 1-3 rokiem życia. Wtedy też najlepiej jest podjąć działania stymulujące. Im wcześniej rozpoczęta terapia tym lepsze jej wyniki. Terapia rozpoczęta późno to mniej pewne rezultaty przy znacznie większej pracy.
Dlatego też warto wiedzieć, że jeśli dziecko, które skończyło 2 lata nie potrafi połączyć dwóch słów, może to świadczyć o symptomach poważniejszych problemów.
Bibliografia:
- J. Cieszyńska: Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych. Metoda Krakowska. Kraków 2011
- http://www.konferencje-logopedyczne.pl/?act=show&cId=download&l=pl