Logopeda w dzisiejszych czasach jest bardziej „terapeutą mowy”, a nie tylko „nauczycielem mówienia” czyli dobrego i szybkiego wywoływania u dziecka kolejnych głosek, dźwięków, a potem słów itd. W mojej pracy terapia prowadzona jest przede wszystkim w oparciu o autorski program Jolanty Falany – Kozłowskiej i składa się z:
– Metody Wstępnej Stymulacji Logopedycznej – która przeznaczona jest dla dzieci z rozległymi wadami i zaburzeniami mowy oraz dzieci, u których oprócz wad i zaburzeń mowy występują inne deficyty rozwojowe, z opóźnionym rozwojem mowy, małych dzieci od około 3 roku życia wymagających pomocy i przygotowania do pracy na głoskach. Jest to kompleks oddziaływań głównie na prawą półkulę mózgową, ćwiczenie pamięci symultanicznej oraz tworzenie synergii międzypółkulowej.
Etap ten pełni szczególną rolę przygotowawczą do właściwej terapii logopedycznej poprzez:
- stymulację procesów poznawczych, emocjonalno-motywacyjnych i wykonawczych
- pracę nad systemem leksykalnym
- pracę nad słuchem awerbalnym
- usprawnianie lokomocji dużej i małej
- usprawnianie motoryki aparatu artykulacyjnego
- usprawnianie funkcji oddechowych, emisyjnych, fonacyjnych
- pracę nad świadomością fonologiczną
- Metody Ruchów Artykulacyjnych – która polega na wprowadzeniu świadomości fonetycznej wszystkich ważnych dla artykulacji głosek języka polskiego (45 głosek) oraz analizie i syntezie tych głosek w określonych układach sylabowych, logotomowych, grupach spółgłoskowych występujących w artykulacji. Stosownie do rozmiaru wady wymowy lub zaburzenia mowy dziecko musi być zapoznane z niektórymi lub wszystkimi głoskami języka polskiego i ich artykulacyjnymi układami. Rzetelne przeprowadzenie indywidualnego planu terapeutycznego tego okresu przygotowuje dziecko do późniejszej pracy na wyrazach, grupach dwuwyrazowych, zdaniach, samodzielnej artykulacji kontrolowanej i niekontrolowanej i stwarza możliwości słuchowego różnicowania głosek oraz ich zapisu. Jest to oddziaływanie głownie na lewą (akademicką )półkulę mózgową, która odpowiedzialna jest za mowę, procesy pisania i czytania przy użyciu pamięci sekwencyjnej. Ćwiczenia na tym etapie mają charakter wyjątkowo uporządkowany i mają za zadanie przekazanie dziecku narzędzi do posługiwania się mową i językiem
Ale jakim byłabym terapeutą, gdybym znała i stosowała tylko i wyłącznie te dwie metody? Z tego też względu w swojej pracy logopedycznej posługuję się wieloma metodami pracy, które wykorzystuję w pełni lub też częściowo, w zależności od potrzeb i możliwości danej osoby.
Inne, wybrane metody pracy logopedycznej – wykorzystywane w pracy logopedycznej;
1. W PRZYPADKU BRAKU MOWY
Najbardziej znanymi wspomagającymi i alternatywnymi metodami komunikacji są:
Blissymbolics – system alternatywnej komunikacji Blissa
System Piktogram
Rebusy piktograficzne
System rysunkowy – Pictogram Communication Symbols (PCS) Mayer Johnson
System obrazkowy ALADIN (komputerowy słownik komunikacyjny)
Mima i Pantomima
System symboli jednoznacznych (użycie przedmiotów)
PIC – Symbole (Pictogram Ideogram Communication)
SIG – Symbole (zdjęcia i rysunki)
Język migowy (dla osób z uszkodzeniami narządu słuchu)
Alfabet palcowy – daktylografia (jw.)
Gestykulacyjny alfabet Morse\’a
System gestów MAKATON
System gestów COGHAMO
Alfabet punktowy do dłoni (dla osób głuchoniewidomych)
Skrócony alfabet manualny (gesty lewej ręki połączone z alfabetem palcowym prawej ręki)
SYSTEM FONOGESTÓW (Cued Speech – język uzupełniony Cornetta)
Karta mowy ręki Goldsteina i Camerona
System kalendarzowy (pudełkowy, przegródkowy)
Metoda SPEEC (tablica komunikacyjna do kodowania wiadomości poprzez wskazywanie uporządkowanych fonemów)
Alfabet literowy, sylabowy, literowo-sylabowy (tablica komunikacyjna)
System ruchomych symboli (Manipulable Symbols)
Metoda rysunkowa (przekazywanie informacji za pomocą własnych rysunków)
System Braille\’a (dla osób niewidomych)
Metody kombinowane (połączenie wybranych metod w jeden spójny system porozumiewania się).
2. W PRZYPADKU ZABURZEŃ MOWY U OSÓB JĄKAJĄCYCH SIĘ:
metody bezpośrednie – metod kierujących uwagę na akt mówienia,
- metoda Gutzmana,
- metoda Froeschelsa,
- metoda Fernau – Horn,
- mówienie rytmiczne,
- mówienie wydłużone,
- metoda \”Echo\”,
- metoda łącząca terapię fizjologiczną z psychologiczną,
- technika swobodnego przepływu powietrza,
- analiza objawów jąkania,
- technika startu mowy,
- trening negatywny,
- warunkowanie instrumentalne,
- metoda Van Kipera,
- metoda Shechana,
- metoda Frazera.
- Metody bezpośrednie- odwracające uwagę jąkającego się od aktu mówienia
- metoda Liebmanna,
- maskowanie.
metody pośrednie
- porada;
- armakoterapia i ziołolecznictwo;
- leczenia paramedyczne i parapsychologiczne;
- terapia ruchowa, połączona z zabawą;
- logorytmika;
metody psychoterapeutyczne:
- psychoterapia treningowa;
- hipnoterapia;
- proste ćwiczenia pozytywne;
- trening negatywny;
- relaksacja;
- trening relaksacyjny;
- desensytyzacja;
- psychoanaliza;
- psychodrama
metody kompleksowe – łączące różne techniki bezpośredniego lub pośredniego oddziaływania na niepłynność mówienia:
- program Perkinsa,
- program Van Kipera;
- program Engiel;
- program Janeczko i Lewandowskiej;
- program Chętka;
- program Boberga;
- program Starkweathera;
- program Wendlandta;
- program Tarkowskiego.
3. W PRZYPADKU TRUDNOŚCI W NAUCE CZYTANIA I PISANIA:
- metoda symultaniczno – sekwencyjna,
- metoda Dobrego Startu,
- metoda 18 struktur wyrazowych.
4. INNE METODY W PRACY LOGOPEDYCZNEJ:
- warunkowanie instrmentalne,
- metoda ośrodków pracy,
- metoda Dennisona.
- Muzykoterapia.
1. Adamczyk B. – Trening i psychoterapia w metodzie \”Echo\”, \”Logopedia\” 1977, nr 10.
2. Bochniarz A.- Korektor mowy jako transformator i intensyfikator informacji, w: Materiały III krajowego sympozjum psychologii defektologicznej, (red.) A. Jędrzejczak, Wrocław 1982.
3. Chęciek M. – Etapy w zmodyfikowanym programie psychofizjologicznej terapii jąkających się, \”Logopedia\” 1997, nr 24.
4. Engiel Z.- Próba opracowania systemu ćwiczeń logopedycznych w rehabilitacji jqkania. Cz. IV, \”Zagadnienia Wychowawcze a Zdrowie Psychiczne\” 1977, nr 6.
5. Gałkowski T. Jastrzębowska G. (red.) – Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, Opole 1999.
6. Kałużyński J. – Relaksacja jako metoda opanowania tremy u jąkających się, w: Wybrane zagadnienia z defektologii, t. 3, red. T. Gałkowski, Warszawa 1971.
7. Kałużyński J. – Zastosowanie hipnozy w usuwaniu jąkania, \”Logopedia\” 1975, nr I 5-16.
8. Kratochvil S. – Psychoterapia. Kierunki, metody, badania, Warszawa 1974.
9. Markiewicz J. – Reedukacja psychomotoryczna dzieci jąkających się, \”Problemy Psychoterapii Dzieci i Młodzieży\” 1973, t. 2.
10. Mitrynowicz A. – Jąkanie. Przyczyny i leczenie, Warszawa 1952.
11.Tarkowski Z. – Jąkanie wczesnodziecięce, wyd. 2, Warszawa 1998.
12.Tarkowski Z. – Jąkanie, Warszawa WN PWN 1999.
13. http://www.gabinet-logopedyczny.com/logopedia/klasyfikacja-zaburzen-mowy/jakanie.html