Blog

Zabawowe formy ćwiczeń dla dzieci z zaburzeniami rozwoju ruchowego i emocjonalnego część 2.

Odpowiednie zorganizowanie zajęć, zastosowanie właściwych ćwiczeń, metod, technik pracy, dostosowanych do możliwości dziecka z zaburzeniami funkcji percepcyjno – motorycznych, daje mu szansę osiągnięcia sukcesów nie tylko w zakresie wiedzy dydaktycznej, ale również w sferze emocjonalnej oraz sprzyja nabywaniu pewności siebie.
Ćwiczenia mają na celu korygowanie zaburzeń rozwojowych związanych z trudnościami w mówieniu oraz pisaniu i czytaniu.
Zajęcia dzieci w wieku przedszkolnym można pogrupować w cztery rodzaje działań:

  1. ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne,
  2. ćwiczenia usprawniające narządy wzroku i słuchu
  3. ćwiczenia usprawniające rozwój ruchowy,
  4. ćwiczenia usprawniające rozwój sfery emocjonalnej.

W tym artykule zostaną opisane punkty 3 i 4.

3. Ćwiczenia usprawniające rozwój ruchowy

Rozwój ruchowy zsynchronizowany jest ściśle z rozwojem psychicznym, to¬też często dzieci opóźnione w rozwoju psychicznym wykazują deficyty ruchowe. Rozwój ruchowy może też przebiegać wolniej u całkiem zdrowych dzieci. Na niepowodzenia ruchowe dzieci składają się oprócz innych przyczyn: zaburzenia stronności (lateralizacja), zaburzenia orientacji przestrzennej. Ogół trudności związanych z opóźnionym rozwojem ruchowym można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

  1. niezręczność ruchową całego ciała
  2. niezręczność manualną

W pierwszym przypadku obserwuje się niechęć do czynności i zabaw ruchowych. Dzieci takie wykazują niesprawność ruchów całego ciała (ruchy nieskoordynowane, kanciaste). Nadmierna męczliwość jest powodem słabej kondycji fizycznej (często brak sprawności fizycznej spotykany jest u dzieci otyłych). Oso¬by te w przypadkach zaburzeń bardziej nasilonych powinny być poddane reedukacji ruchowej, prowadzonej przez instruktora wychowania fizycznego.Kierunki reedukacji dla dzieci z niezręcznością ruchową całego ciała wskazują na:

Ćwiczenia usprawniające (gimnastyka, pływanie, uprawianie sportu).

Odpowiednie oddziaływania wychowawcze (zachęcanie do udziału w grach i zabawach ruchowych, nie dopuszczanie do niezdrowej rywalizacji, podkreślanie osiągnięć, ukierunkowanie na czynności ruchowe dające największą możliwość sukcesu).

W przypadku niezręczności manualnej utrzymuje się:

  • nadmierne, bądź za małe napięcie mięśniowe (stąd mała precyzja), kurczowe trzymanie ołówka, silne przyciskanie, częste współruchy (języka, dłoni);
  • zaburzona szybkość ruchów, np. dłoni, palców, trudności w majsterkowaniu, wycinaniu, szyciu, zapinaniu guzików itp;
  • niewłaściwa koordynacja wzrokowo-ruchowa, trudności w rysowaniu, pisa¬niu (brzydkie pismo, brak połączeń między literami, zmiana wielkości i kąta nachylenia pisma, wolne tempo pisania, niestaranne zeszyty, kleksy, pogięte kartki, liczne skreślenia i poprawki);
  • trudności przyspieszenia czytania (wskutek powolnych ruchów gałek ocznych).

Reedukacja w przypadku niezręczności manualnej obejmuje:

  1. ćwiczenia ogólne usprawniające ruchy rąk (z wykorzystaniem różnych technik plastycznych) o coraz większym stopniu trudności;
  2. ćwiczenia ukierunkowane na doskonalenie pisma.Ćwiczenia i zabawy zwalniające napięcie stawowo-mięśniowe:
  • Płynne ruchy ramion:
  • naśladowanie lotu ptaków;
  • przechodzenie pomiędzy gałęziami (odpowiednie rozgarniające ruchy rąk); – marsz w wysokiej trawie (podnoszenie wysoko kolan);
  • pływanie w rzece (ruchy rozgarniające i przywodzące);
  • drzewa na wietrze (poruszanie rękami uniesionymi nad głowę).
  • Zabawy zręcznościowe:
  • rzuty do celu;
  • popychanie piłek lekarskich;
  • rzucanie piłki w parach;
  • ćwiczenia na równoważni;
  • zabawy stolikowe, jak: pchełki, bierki, bilard stołowy.
  • Zabawy na orientację w przestrzeni i lateralizację
  • ćwiczenia ruchliwości palców i sprawności czubków palców;
  • lepienie z gliny, plasteliny kształtów walcowatych (rogaliki, kiełbaski, węże);
  • gra na instrumentach, wyszywanie, haftowanie, pisanie na maszynie (komputerze), wycinanki, wydzieranki, nawlekanie korali;
  • malowanie palcami na dużym formacie;- ugniatanie kul jedną ręką (z gazety, bibuły);
  • układanie ze wstążek, nici, sznurówek różnych kształtów;
  • wykonywanie ornamentów piaskiem, grysikiem, ryżem;
  • kalkowanie wzorów: dużych, drobnych, o kształcie geometrycznym, literopodobnym;
  • swobodne projektowanie przez dzieci ozdobnych szlaczków, malowanych grubym pędzlem na dużej powierzchni;
  • wykonywanie labiryntów własnego pomysłu;- lepienie konturów, np. figur geometrycznych z plasteliny;
  • wypełnianie książeczek do kolorowania oraz wzorów wykonanych stemplami;
  • wycinanie różnych wzorów, wcześniej namalowanych (bez wcześniejszego rysowania);
  • wydzieranie, np. postaci ludzkiej z papieru kolorowego, naklejanie na kartkę z bloku, dorysowanie innych rekwizytów;
  • rysowanie dużych kół na tablicy, najpierw jedną ręką, potem obiema rękami; – zamalowywanie dużych płaszczyzn farbą lub plasteliną.

Powyższe ćwiczenia mają na celu:

  • wyrobienie odpowiedniej szybkości ruchów;
  • udoskonalenie ich precyzji;
  • wyrobienie płynności z uwzględnieniem spostrzegania wzrokowego.

Ćwiczenia orientacji przestrzennej są często obecne w ćwiczeniach wyrównu¬jących opóźniony rozwój ruchowy i w ćwiczeniach dotyczących percepcji wzrokowej.
Zaburzenia orientacji przestrzennej wiążą się ściśle z obniżoną percepcją wzrokową. Bywa tak, iż percepcja wzrokowa dziecka nie wykazuje obniżenia cało¬ściowego, lecz tylko pod pewnym względem. Właściwość percepcji wzrokowej, mającą duże znaczenie w procesie czytania i pisania, nazywamy kierunko¬wością. Aspekt kierunkowy we wzrokowym ujmowaniu kształtów wiąże się z jednej strony z ogólnym poziomem analizy i syntezy wzrokowej dziecka, z drugiej zaś strony z jego orientacją przestrzenną. Dziecko wykazujące wy¬biórcze zaburzenia orientacji przestrzennej ujmuje prawidłowo złożone kształty graficzne o charakterze symetrycznym, ale popełnia błędy w ujmowaniu kształtów asymetrycznych. Jedne dzieci przejawiają większą trudność w odtwarzaniu kształtów asymetrycznych w stosunku do osi pionowej, inne w sto¬sunku do osi poziomej.

Objawami obniżonej percepcji wzrokowej są:

  • słabe rozumienie określeń słownych, dotyczących stosunków przestrzennych, przyimki (w, nad, pod, za, obok, przed…);
  • rysunki o niższym poziomie graficznym wykazują prymitywne uproszczenia, małą ilość szczegółów oraz złe rozplanowanie przedmiotów;
  • niewłaściwe rozplanowanie wyrazów w stosunku do strony zeszytu, dziecko nie mieści się w liniach zeszytu, często wybiera złe linijki; – mylenie kierunku zapisu (pismo lustrzane);
  • mylenie liter o różnym położeniu w stosunku do osi poziomej i pionowej, np.:p-g, d-b, u-n, g-b, p-b; (w czytaniu i pisaniu także). W późniejszym okresie nauki obserwuje się
  • trudności w nauce geografii (słaba orientacja w stronach świata, trudności w opanowaniu pojęć dotyczących rozróżniania stron świata, pór roku, miesięcy, pór dnia, dni tygodnia);
  • trudności w nauce geometrii (słabo utrwalone obrazy wzrokowe, w związku z tym wszelkie pojęcia i definicje zostają przyswajane tylko w sposób werbalny).

Ćwiczenia orientacji przestrzennej:

  1. Określania położenia poszczególnych przedmiotów w przestrzeni, na obrazku.
  2. Rysowania przedmiotów w odpowiednim położeniu, np.: pod, obok z, nad, na, pomiędzy.
  3. Udzielania słownej odpowiedzi na pytania, np.: gdzie?, w którym miejscu?
  4. Kolorowanie obrazka według instrukcji, np.:
  • pola oznaczone kwadratem – na żółto.
  • pola oznaczone trójkątem – na zielono
  • pola oznaczone kółkiem zamaluj na czerwono,
  • pola oznaczone kreską – na niebiesko,
  1. Utrwalania rozróżniania stron ciała
  • pokaż prawą rękę, lewą nogę, prawe oko;
  • podnieś lewą nogę, schowaj piłkę do prawej kieszeni;
  • co masz w lewej ręce, narysuj kreskę z prawej strony kartki;
  • skacz na prawej nodze, chwyć się za prawe ucho lewą ręką, podrap się w nos prawą ręką.
  1. Śledzenia przedmiotu (nauczyciel przesuwa przedmiot od lewej do prawej strony). Dziecko śledzi ten ruch wzrokiem.
  2. Śledzenia linii, np.: dziecko otrzymuje kilka labiryntów, od łatwiejszego do bardziej skomplikowanego. Śledzi wzrokiem drogę prowadzącą do danego przedmiotu, np. kot – miska, kwiatek – wazon, noga – but. Może pomagać sobie, wodząc po drodze palcem.
  3. Odtwarzania 2 i 3-wymiarowych układów przestrzennych na podstawie wzoru:
  • układanie z patyczków figur według wzoru,
  • układanie bardziej złożonych konstrukcji z klocków lego.
  1. Odtwarzania różnych konstrukcji z plasteliny i tworzywa przyrodniczego (patyczki, liście, kamyki, piasek);
  2. Kreślenia kształtów graficznych w powietrzu:
  • figur geometrycznych,
  • liter,
  • dowolnych kształtów.
  1. Rysowania, z zachowaniem kierunku od lewej do prawej, szlaczków o roz¬maitym kształcie, rysowanie kształtów literopodobnych.

 

  1. . Ćwiczenia usprawniające rozwój sfery emocjonalnej

Dzieci z zaburzeniami rozwoju emocjonalnego najogólniej dzielimy na nad¬pobudliwe psychoruchowo oraz dzieci zahamowane psychoruchowo.
Nadpobudliwość psychoruchowa objawia się:

  • niepokojem psychoruchowym;
  • nadmierną ruchliwością;
  • ruchami nieekonomicznymi, zbędnymi;
  • częstą zmianą postawy;
  • zaburzeniami uwagi;
  • drażliwością, gwałtownością, niecierpliwością;
  • skłonnością do kłótni, zaczepek, bójek;
  • jąkaniem, tikami, grymasami twarzy;
  • nierównomiernością w pracy szkolnej.

„Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo to dzieci sprawiające otoczeniu najwię¬cej trudności wychowawczych ze względu na gwałtowne, często niepohamowane reakcje emocjonalne (płacz, krzyk, złość), ruchowe (bójki, niszczenie przedmiotów, pośpiech i chaotyczność w zachowaniu, znaczna ruchliwość i żywiołowość) i poznawcze (brak koncentracji na zadaniu, chaos myślowy, gonitwa myśli itp.)

Zahamowanie psychoruchowe objawia się

  • trudnościami w nawiązywaniu kontaktu słownego;
  • brakiem wiary we własne możliwości;
  • kompleksami, nadmierną wrażliwością;
  • niepewnością, stanami lękowymi, ucieczkami z lekcji;
  • zwolnionymi reakcjami psychoruchowymi;
  • zaburzeniami snu, łaknienia;
  • jąkaniem i zacinaniem;
  • biernością i apatią, depresją;
  • tendencjami samobójczymi

.
W reedukacji należy uwzględnić pracę oddzielnie z dziećmi nadpobudliwymi i zahamowanymi.
Praca z dziećmi nadpobudliwymi ma za cel zmniejszenie nie ukierunkowa¬nych wyładowań ruchowych, zbędnych odruchów i mimowolnych reakcji oraz wyeliminowanie uwagi mimowolnej i nietrwałości zainteresowań. Prze¬chodzimy więc od prac łatwych i krótkotrwałych do coraz trudniejszych, wymagających większej ilości czasu.
W stosunku do dzieci zahamowanych (nieśmiałych, apatycznych, bojaźliwych) dążymy do pobudzenia ich do działania. Na początku im pomagamy, zachęcając je i mobilizując do wykonywania prostych, dających sukces czynności. Pracy powinna towarzyszyć spokojna, ciepła atmosfera.

Terapia dla dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi ma na celu:

  • uspokojenie lub uaktywnienie układu nerwowego;
  • wydłużenie okresu koncentracji uwagi;
  • wyeliminowanie niecelowych wyładowań ruchowych;
  • wyćwiczenie koordynacji ruchowej;
  • doskonalenie analizy i syntezy wzrokowej;
  • rozwijanie myślenia słowno-logicznego;
  • wytwarzanie nawyków samokontroli czynności;
  • doprowadzenie dziecka do pozytywnego stosunku wobec własnych wytwo¬rów i wykonywanych czynności.

Zajęcia należy dostosowywać do możliwości i potrzeb poszczególnych dzieci. Zacząć zajęcia od pracy odtwórczej, stopniowo przechodząc do zadań twórczych, bardziej samodzielnych. Nastąpi to wówczas, gdy dziecko opanuje wykonywanie prostych technik. Praca rozpoczęta przez dziecko zawsze powinna być doprowadzona do końca z pozytywnym efektem. Każde zajęcie musi być dla dziecka atrakcyjne. Uzyskać to można przez stosowanie:

  • bogatej, atrakcyjnej tematyki;
  • szerokiego wachlarza technik;- swobodnego wyboru tematu pracy;
  • dyskretnej pomocy w trakcie wykonywania zadań;-odpowiedniej organizacji tematów całościowych. Osiągnięciem terapeutycznym u dzieci zahamowanych jest:
  • zwiększenie się tempa ich pracy,
  • umiejętność samodzielnego zorganizowania zajęć,
  • widoczna aktywność

Głównym celem zajęć jest rozbudzenie oraz usprawnienie zaburzonych funkcji i uzyskanie pozytywnych zmian w sferze poznawczej i emocjonalnej dziecka.

 

Bibliografia:

  • E. Chmielewska: Zabawy logopedyczne i nie tylko. Poradnik dla nauczycieli i rodziców. Kielecka Oficyna Wydawnicza MAC, Kielce 1996.
  • G, Demel: Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. WSiP, Warszawa 1998.
  • M. Mięgoć: Zabawa w pracy z dziećmi z trudnościami w rozwoju. Szkoła Specjalna, Nr 1/2004.
Shopping Cart