Nauką, która zajmuje się zaburzeniami mowy jest logopedia. Logopedzi zatrudniani są w przedszkolach, szkołach oraz poradniach. W literaturze tematu odnajdujemy dwa źródła przyczyn owych zaburzeń:
- przyczyny wewnątrzpochodne ( te, które tkwią w samym dziecku),
- przyczyny zewnątrzpochodne (te, które tkwią w środowisku dziecka).
Do przyczyn wewnątrzpochodnych (endogennych) zaliczamy:
- dysglosję – tj. zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek nieprawidłowej budowy narządów mowy lub obniżenia słyszalności;
- afazję – czyli częściową lub całkowitą utratę znajomości języka bądź jego rozumienia na skutek uszkodzenia struktur korowych;
- dyslalię (alalię) rozumiane jako opóźnienie w przyswajaniu sobie języka, wynikające z uszkodzenia struktur korowych lub wolniejszego wykształcenia się funkcji pewnych struktur mózgowych;
- dysartrię (anartię) – polegające na zniekształcaniu dźwięków mowy lub niemożności ich wytwarzania w wyniku uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowne(artykulacyjne, fonacyjne, oddechowe );
- oligofazję – wynikające z niedokształcenia mowy na skutek upośledzenia umysłowego.
- jąkanie – zaburzenie płynności mowy (rytmu i tempa), przejawiające się skurczami mięśni artykulacyjnych, fonacyjnych, oddechowych; przyczyny nie są znane;
Do przyczyn zewnątrzpochodnych (egzogennych) zaliczamy:
- nadmierny entuzjazm do pierwszych wypowiedzi dziecka co może zahamować jego chęć do wypowiadania się,
- środowisko społeczne zwłaszcza rodzina dostarczające zbyt mało sytuacji do mówienia, co przyczynia się do opóźnienia rozwoju mowy. Dzieci dotknięte tym czynnikiem pomimo normalnego rozwoju intelektualnego charakteryzują się zniekształceniem mowy, ubóstwem słownictwa, a nawet „niemotą zewnątrzpochodną”,
- brak zainteresowania ze strony rodziców pierwszymi wypowiedziami dziecka, co może tłumić jego chęć do mówienia a w konsekwencji prowadzi do opóźnień w rozwoju mowy,
- niechęć do mówienia, jako naturalna reakcja obronna na nadmiar bodźców słownych,
- przyswajanie i naśladowanie nieprawidłowej mowy rodziców.
Są to wadliwe wzorce wypowiadanych głosek, form gramatycznych, wyrazów, akcentowania, rytmu mowy oraz intonacji.
Warto zapamiętać, że przy zaburzeniach typu środowiskowego nie występują u dziecka defekty psychoneurologiczne i anatomiczne a co za tym idzie wczesna interwencja terapeutyczna oraz ich kontynuacja w domu przynosi zazwyczaj dobre efekty. Jeżeli jednak mówimy o wadach wymowy, które powstają wskutek nieprawidłowej budowy narządów mowy należy nastawić się na pracę długotrwała oraz bardzo trudną. Należy również pamiętać, że wady wymowy nie poddane korekcie w odpowiednim okresie, mogą być trudne do zlikwidowania, a nawet niekiedy niemożliwe w późniejszej karierze szkolnej dziecka.
Pisząc o trudnościach w nauce zwróćmy uwagę na te, które występują najczęściej a są to:
- dysortografia,
- dysleksja rozwojowa,
- dyskalkulia,
- dysgrafia,
- tiki nerwowe,
- jąkanie się,
- niedowidzenia,
- czynniki społeczne.
Przezwyciężeniu wielu przyczyn służyć mogą dobrze prowadzone zajęcia dydaktyczne, rewalidacyjne, logopedyczne oraz rehabilitacyjne. Nie należy bagatelizować powyższych zaburzeń, ponieważ bardzo mocno utrudniają dzieciom funkcjonowanie.
Bibliografia:
- Werning R., „Pedagogika trudności w uczeniu się”.
- Styczek I., „Logopedia”